هم‌زمان با روز ملی پاسداشت زبان و ادبیات فارسی و بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی، نشست مجازی - بینالمللی «پاسداشت زبان و ادبیات فارسی در منطقه اکو» به میزبانی و همت مؤسسه فرهنگی اکو با همکاری بنیاد سعدی، در تاریخ شنبه 25 اردیبهشت (ثور)، برابر با 15 می، از ساعت 12 به‌وقت تهران (7:30 به‌وقت ساعت جهانی UTC)، با حضور پژوهشگران، اساتید و رؤسای دانشگاهی کشورهای عضو اکو برگزار شد.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی مؤسسه فرهنگی اکو، در افتتاح این نشست، دکتر غلامعلی حداد عادل، رئیس بنیاد سعدی و فرهنگستان زبان و ادب فارسی، از آقای بختی، رئیس مؤسسه فرهنگی اکو به جهت توجه ایشان به زبان فارسی قدردانی کرد و در ادامه بیان داشت: کشورهای عضو اکو دارای تاریخ و جغرافیایی وسیع و فرهنگ مشترک هستند. زبان فارسی در طول تاریخ، محمل این فرهنگ مشترک بوده و بسیاری از مواریث مردم این منطقه به این زبان نوشته یا سروده شده است. وی در ادامه افزود: شاهنامه، حماسه همه ملت‌های منطقه است و امروز گرامی داشتن این میراث فرهنگی مشترک و به‌کارگیری آن برای انواع همکاری‌ها و تحکیم تفاهم و صلح میان مردم منطقه، وظیفه ماست.
آقای سرور بختی، رئیس مؤسسه فرهنگی اکو در این نشست، زبان فارسی را مهمترین عامل بهبود فهم متقابل، همدلی و همگرایی ملل اکو برشمرد و خاطرنشان کرد: زبان فارسی باعث شکل‌گیری هویت جمعی مبتنی بر فرهنگ در روابط میان کشورهای منطقه شده است. او در ادامه افزود: زبان فارسی که یکی از پیشینه‌دار‌ترین زبان‌های زنده جهان است، متعلق به یک گروه یا قوم معین نیست. در طول تاریخ، بسیاری گروه‌ها، قوم‌ها و حکومت‌ها در نگهداری آن کوشا بوده‌اند. امروز هم این زبان متعلق به همه کسانی است که در دوره‌های گوناگون با آن سروکار داشته‌اند و از طریق همین زبان، می‌توانند با گذشته خود آشنا شوند و میراث باارزش خود را درک نمایند. رئیس مؤسسه فرهنگی اکو در ادامه تقویت و گسترش زبان فارسی در منطقه و جامعه بینالمللی را زمینه‌ساز گسترش روابط و مناسبات فرهنگی، هنری و ادبی در سراسر حوزه تمدنی ملل اکو برشمرد.
سرمحقق عبدالغفور لیوال، سفیرکبیر جمهوری اسلامی افغانستان، در بخش دیگر برنامه با بیان اینکه میراث‌های مشترک ملت‌ها زمینه‌سازان نزدیک‌آیی و پیوند ملت‌ها هستند، اظهار کرد: قلمرو بزرگ فارسی‌زبانان که فردوسی بزرگ از آن سخن می‌گوید، سرزمین‌های پهناوری را دربر دارد که افغانستان یکی از آن سرزمین‌هاست. افغانستان مهد پرورش و ظهور دانشمندان و شاعران و فیلسوفانی بوده است که هم‌صدای فردوسی، طومار طویل تاریخ ما را پرافتخار ساخته‌اند. زبان فارسی قلمرو معنوی‌ای است که همه فارسی‌زبانان ساکنان آن هستند و ارزش‌های موجود در این قلمرو، به فردفرد ساکنان آن تعلق می‌گیرد.
دکتر نظام‌الدین زاهدی، سفیر جمهوری تاجیکستان در این برنامه ضمن اظهار تشکر از برگزارکنندگان این نشست، زبان فارسی را ثروت ملی اقوام ایران‌زمین برشمرد که آن را با جان پروریده و پایدار نگه‌داشته‌اند. سفیر جمهوری تاجیکستان افزود: امروز زبان مشترک ما یک درخت بارور است که ریشه‌های قوی، تن محکم و سه شاخه سرسبز با نام‌های فارسی ایران، دری افغانستان و تاجیکی تاجیکستان دارد. وظیفه ما صاحب‌زبانان است که این درخت را از گزند زمان جهانی‌شوی حفظ نموده و با غنامندی بیش‌ازپیش، به نسل‌های آینده به میراث گذاریم. روز پاسداشت زبان فارسی در جمهوری اسلامی ایران و روز زبان دولتی در تاجیکستان، نهتنها فرصت افتخار و نازش از زبان و نظم فارسی تاجیکی است، بلکه دعوت به شناخت قدر زبان مادری و پاسداری از این میراث ارزشمند نیاگان است.
در ادامه نشست دکتر احمدغنی خسروی، رئیس دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه هرات به تحلیل این موضوع پرداخت که چرا زبان فارسی در مقابل غلبه و هجوم زبان بزرگی چون عربی از پای درنیامد؟ ایشان با بیان اینکه فردوسی با استعداد خارق‌العاده‌اش زبان فارسی را رنگ و رونق تازه‌ای بخشید و آن را به یک زبان مهم و زنده دنیا بدل کرد، تصریح نمود: مجموعه و ذخیره عظیم واژگانی، ترکیبهای ناب و غیرمکرر و دوری از لغات بیگانه، مخصوصاً عربی در شاهنامه، همه مدعای این سخن است که زبان فارسی به فردوسی مدیون است تا فردوسی به زبان فارسی.
دکتر عصمت مَمَّدُوا، استاد شرق‌شناسی دانشگاه دولتی باکو دیگر سخنران این برنامه بود که در دو حوزه آموزش زبان فارسی در دانشگاه‌های جمهوری آذربایجان و معرفی ترجمههای شاهنامه در این کشور به ایراد سخن پرداخت. بانو ممدوا در سخنرانی خود اذعان داشت که اشتراکات عمیق و ریشه‌دار تاریخی، فرهنگی و ادبی ایران و جمهوری آذربایجان، در طی قرون، در رشته‌های مختلف وجود داشته و دامنه دادوستد در زبان و ادبیات که از مهمترین شاخصه‌‌‌های قرابت‌‌‌های فرهنگی و زبانی است، در منطقه قفقاز و آذربایجان نقش بی‌‌‌بدیلی بین مردمان ایفا نموده است. همچنین ایشان به معرفی آثار هنری مبتنی بر شاهنامه، همچون قالی نفیس با نقش «رستم و سهراب» و نمایشنامه‌‌‌های نویسندگان مطرح آذربایجانی پرداخت.
دکتر بولاتبک باترخان، استادیار دانشگاه فارابی از قزاقستان سخنرانی بعدی برنامه بود که به بیان پیشینه تاریخی زبان فارسی در قزاقستان و معرفی ترجمههای شاهنامه به زبان قزاقی پرداخت. وی اظهار داشت: رواج زبان فارسی در این منطقه تا حدی بوده است که بعضی از منابع و کتاب‌های تاریخی این منطقه به زبان فارسی نوشته شد و آبای، شاعر بزرگ قزاق، شاعران برجسته ایران، ازجمله: فردوسی و خیام و سعدی و حافظ را استادان معنوی و روحانی خویش می‌‌‌دانست.
دکتر شادی‌‌‌محمد صوفی‌‌‌زاده، رئیس کتابخانه علمی - مرکزی اندیرا گاندی آکادمی علوم تاجیکستان در ادامه برنامه با اشاره به اینکه شاهنامه سرچشمه زبان فارسی است بیان داشت: شاهنامه نهتنها دانشنامه فرهنگ و تمدن ایرانی است، بلکه سرچشمه معتبر روزگاران کهن تمام اقوام شرق است. دکتر صوفی‌‌‌زاده در بخش دیگر سخنانش، به بررسی و تحلیل تکامل زبان فارسی پرداخت و برخی ویژگی‌‌‌های نحوی و صرفی واژگان، تعبیرات و ترکیبهای نادر و گویشی به‌‌‌کاررفته در شاهنامه را برپایه پژوهش استاد صدرالدین عینی، تبیین نمود.
در بخش دیگر نشست دکتر نورلان‌‌‌بیک بالتبایف، رئیس بخش زبان‌های خاورمیانه و خاورنزدیک دانشکده شرق‌شناسی و بین‌الملل دانشگاه دولتی بیشکک درخصوص وضعیت آموزش زبان فارسی در جمهوری قرقیزستان سخنرانی کرد. وی با بیان اینکه آموزش زبان فارسی به‌عنوان زبان اول خارجی از سال 1391 میلادی در دانشگاه‌های این کشور تدریس می‌گردد، اظهار داشت گنجینه باارزشی از نسخه-های خطی زبان فارسی در فرهنگستان علوم قرقیزستان ازسوی استادان زبان فارسی فهرست شده است.
دکتر محمد ناصر، رئیس دانشگاه پنجاب پاکستان در ادامه نشست به بیان پیشینه فارسی در پاکستان پرداخت و متون آموزش فارسی که در کشور پاکستان در اختیار آموزگاران و علاقه‌‌‌مندان فارسی قرار دارد را معرفی کرد و برای ترویج زبان بزرگان و نیاکان و احیای دوره طلایی ادب گران‌‌‌سنگ فارسی پیشنهادهای عملی و ارزنده‌‌‌ای ارائه نمود.
دکتر فائزه زهرا میرزا، استادیار دانشکده فارسی دانشگاه کراچی در این نشست با بیان اینکه شاهنامه فردوسی همیشه مورد علاقه اهل سند و اردوزبانان شبه‌‌‌قاره بوده است، اظهار داشت: شعرای سند در تقلید از سبک شاهنامه فردوسی، هفتادویک مثنوی سروده‌‌‌اند، نقادان و نمایشنامه‌‌‌نویسان معاصر، نمایشنامه‌‌‌های متعددی در این ارتباط نوشته‌‌‌اند، تعدادی شاعران اردوزبان آثار خود را با اسم شاهنامه نام‌‌‌گذاری کرده‌‌‌اند و همچنین منتخب شاهنامه بارها به زبان اردو ترجمه شده است.
در ادامه برنامه دکتر گوکخان چتین‌‌‌کایا، استاد دانشگاه قیریق‌‌‌قلعه ترکیه، پیرامون گسترش زبان فارسی در آناتولی و آموزش آن در ترکیه و معرفی آثاری که با موضوع آموزش زبان فارسی نوشته شده به ایراد سخن پرداخت و در ادامه، دانشگاه‌هایی را که در ترکیه مشغول آموزش زبان فارسی هستند را معرفی کرد و در پایان نیز اطلاعاتی درباره مطالعات تازه پژوهشگران پیرامون آثار فارسی، به‌‌‌ویژه شاهنامه فردوسی ارائه نمود.
دکتر نادر نورالدین‌‌‌اف، استاد دانشگاه دولتی خاورشناسی تاشکند ازبکستان نیز در این نشست با موضوع آموزش زبان و ادبیات فارسی در ازبکستان سخنرانی کرد. تاریخچه آموزش زبان و ادبیات فارسی در ازبکستان، معرفی مراکز و آموزشگاه‌‌‌های عالی که در آنجا زبان فارسی تدریس می‌‌‌شود و همچنین ترجمه شاهنامه ابوالقاسم فردوسی در ازبکستان از مهمترین محورهای سخنان وی بود.