میدانگاه عباسی بخش مهمی از حافظه جمعی شهروندان اصفهانی در پیوند با نام‌آشناترین هتل ایران، میهمانسرای عباسی در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت تا در انتظار مرمت و بازآفرینی باشد.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی موسسه فرهنگی اکو به نقل از ایرنا، میدانگاه عباسی در تمام ۵۰ سال گذشته نه تنها به واسطه پیوند با کهنترین هتل ایران که به دلیل محل تعاملات فرهنگی و اجتماعی شهروندان اصفهانی، دوستداران کتاب، اهل هنر، تئاتری‌ها، دانشجویان و گردشگران از جایگاه و اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛اما شوربختانه این مجموعه و میدانگاه فرهنگی به دلیل نوع مدیریت، دخل و تصرف، بی‌توجهی و نبود مرمت اصولی دچار فرسودگی و فرسایش شده است و حالا با ثبت آن در فهرست آثار ملی ایران باید دید این نسخه می‌تواند رنج فرسودگی را از چهره میدانگاه معاصر اصفهان بزداید یا باید همچنان در غبار فراموشی بماند؟!
وقتی هتل عباسی اصفهان با طرحی از «ماکسیم سیرو» معمار فرانسوی از دل کاروانسرای صفوی بازآفرینی شد، نمای بیرونی این اثر باتلاش «الیاس یاسی گبای » معمار ایرانی و دانش آموخته دانشگاه تهران و بوزار پاریس طراحی و ساخته شد، بعدها به دلیل توجه و استقبال گردشگران و همچنین میزبانی دولت از دولتمردان و مهمانان خارجی به شهرداری اصفهان پیشنهاد داده شد تا برای همخوانی بیشتر، خانه‌های مقابل هتل خریداری و یک میدانگاه طراحی و اجرا شود، میدانگاهی که قرعه طراحی آن باز به نام گبای درآمد و با این وصف در سال ۵۰ شمسی یکی از آثار ویژه فضای شهری معاصر اصفهان بنا شد.
بنابر این بود تا مجموعه و میدانگاه عباسی با معماری ایرانی اسلامی و همخوان با بنای هتل عباسی ، به نوعی چشم انداز این هتل و پیشخوانی برای خدمات فرهنگی، پذیرایی و فروش صنایع دستی باشد اما کم‌کم این فروشگاه‌های کتاب بودند که راهشان به میدانگاه عباسی باز شد و این مکان به یکی از پاتوق‌های فرهنگی اصفهان تبدیل شد.
بنابراین میدانگاه عباسی به دلیل دربرگیری فروشگاه‌های صنایع دستی، کتابفروشیها و فروشگاه‌های عرضه کالاهای فرهنگی چون موسیقی، نقاشی و خوشنویسی، همچنین به دلیل محل آمد و شد هنرمندان، دوستداران کتاب، فرهیختگان و فرهنگیان در خاطره جمعی شهروندان اصفهان جایگاه ویژه و پررنگی گرفت.
گذشته از ابعاد فرهنگی و اجتماعی میدانگاه عباسی، همسویی معماری آن با بنای هتل عباسی و همخوانی و کمال تواضع و احترام آن به بناهای تاریخی اطراف، معماری ایرانی اسلامی با رواق‌ها، گنبدهای هرمی آبی، ردپای ظریف کاشیکاری و طرح گودال باغچه آن که بیشتر از هرچیز نماینده معماری اصیل ایرانی است موجب آن شد تا این بنا به درستی در فهرست آثار ملی ایران قرار گیرد.
تملک مجموعه و میدانگاه عباسی در اختیار شهرداری اصفهان است و طبق قوانین میراث فرهنگی ایران ، نگهداری و مرمت این اثر بر عهده مالک و با نظارت نهاد میراث فرهنگی است. از این رو دوستداران میراث فرهنگی و فعالان معماری اصفهان معتقدند که شهرداری باید با مشورت متخصصان این بنا را مرمت اساسی و در جهت بازیابی پویایی و کاربری متناسب این میدانگاه برنامه‌ریزی کند.
طرح مطالعاتی میدانگاه عباسی، پیش روی شهرداری اصفهان
آن‌طور که سید احمد حسینی‌نیا، معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان به ایرنا گفت: مطالعات آسیب‌شناسی مجموعه و میدانگاه عباسی در حال انجام و قرار است برای رونق‌بخشی هرچه بیشتر این میدانگاه راهکارهای لازم داده شود.
این مقام شهرداری اصفهان پیشتر گفته بود که شهرداری برای مرمت مجموعه عباسی برنامه‌ای ندارد اما حالا گویا با ثبت ملی این اثر ورق برگشته است و آنها قصد اصلاح ایرادهای سازه‌ای و مرمت مجموعه عباسی را دارند.
گام اول برای بازآفرینی میدانگاه عباسی، مشورت با متخصصان
محمود درویش عضو انجمن مفاخر معماری ایران در این ارتباط و در گفت‌وگو با ایرنا، ثبت ملی میدانگاه عباسی را قدم مثبت و سازنده دانست.
وی معتقد است که باید اولین گام شهرداری در مرمت اساسی این اثر معاصر، مشورت با متخصصان باشد.
درویش از بایدهای مرمت مجموعه عباسی گفت و اینکه باید در طرح مرمت از مشورت الیاس گبای که اکنون در آمریکا ساکن است، بهره گرفت
وی افزود: مرمت اساسی اولین کاری است که باید انجام شود، پارکینگ به هیچ وجه قابل استفاده نیست و خطرناک است وسطوح ناهنجاری دارد که باید اصلاح شود،. پله‌ها تا حدود زیادی در اثر عوامل جوی مثل باد و باران فرسایش سنگین داشته‌اند و هر کس هر طور خواسته، در بنا دخل و تصرف کرده است و بنابراین انواع و اقسام تغییرات داده شده که همه اینها باید بررسی و مطالعه شود.
درویش گفت: اول از همه باید طرحی برای مرمت داشته باشیم. باید کسی مسوولیت طراحی و اجرای یک مرمت درست را برای این بنا پیشنهاد کند.
این معمار پیشکسوت که دومین برنده مسابقه طراحی و معماری فضای مقابل هتل عباسی در سال پنجاه بوده است به ایرنا گفت: علت وجودی مجموعه و میدانگاه عباسی فضای باز جلوی هتل بود و در صورت مساله‌ای که مطرح شد، این مجموعه قرار بود عناصر مکمل هتل را داشته باشد؛ چرا که در یک کاروانسرای تاریخی امکان تعبیه رستوران‌های بیشتر، مراکز فروش صنایع دستی و خدماتی به گردشگران نبود و بنابراین کمبودهایی که در هتل احساس می‌شد و امکان تعبیه آنها نبود در این مجموعه تعریف و طراحی شد.
به گفته درویش، شهرداری در برخورد با سال‌های انقلاب نتوانست از مجموعه عباسی بهره برداری مناسبی را که پیش‌بینی کرده بود، داشته باشد و بنابراین با واگذاری برخی از سرقفلی‌ها شرایط عوض شد.
اشاره درویش به ورود کتابفروشیها به مغازه‌های زیر رواق‌ها و گرداگرد گودال باغچه مجموعه و میدانگاه عباسی است. وی بر این باور است که فضای بیرونی هتل عباسی باید مثل فضای داخلی هتل، زنده و فعال و برای این منظور باید از نظر اقتصادی بازده خوبی داشته باشد.
پیشنهاد این کنشگر میراث فرهنگی اصفهان این است که کتابفروشی‌های میدانگاه عباسی به راسته بازار نوسازی شده در بدنه شرقی چهارباغ عباسی منتقل شود؛ جایی که در جریان یک نوسازی منجر به از بین رفتن کاربری و پویایی بخش زیادی از بدنه چهارباغ تاریخی شد و به باور وی با انتقال کتابفروشیها می‌توان به باززنده سازی، احیا و رونق دوباره این بخش از چهارباغ کمک بزرگی کرد.
وی در این‌باره به ایرنا گفت: حساسیت و مخالفت یکسری از طرفداران کتابفروشیها بجاست ولی کتابفروشیها می‌توانند با انتقال به بدنه‌سازی شرقی چهارباغ، این بخش را که مرده و غیرقابل استفاده مانده است، احیا کنند.
درویش با اشاره به طرح اولیه مجموعه عباسی با کارکرد مکمل برای هتل عباسی، افزود: عتیقه فروشی‌ها، فرش فروشی‌ها، صنایع دستی،رستوران‌ها و کافه‌ها باید به مجموعه و میدانگاه عباسی منتقل شوند؛ اما همه اینها منوط به نگاه درست، علمی و مرمت اساسی در این مجموعه است.
تصمیم‌گیری در پرتو خرد و اندیشه برای میدانگاه معاصر اصفهان
امیربهادر جعفری معمار و سازنده فیلم مسند «پلازا» با موضوع میدانگاه عباسی نیز به ایرنا گفت: سخن گفتن درباره لزوم مرمت میدانگاه عباسی و ارزش این فضای معاصر شهری توضیح واضحات است اما واجب است که تکرار شود؛ مرمت کاروانسرای مادرشاه در فاصله دهه‌های سی تا پنجاه، نقطه عطف بزرگی در تاریخ معاصر شهر اصفهان است. امروز نیز میدانگاه عباسی وضعیت مشابهی دارد و این لحظه از تاریخ می‌تواند نقطه عزیمت مهم و با ارزشی باشد.
جعفری که در سال‌های اخیر با الیاس یاسی گبای، معمار میدانگاه عباسی ارتباط و گفت و گو داشته،کوشیده است نگاه جامع‌تری به این فضای معاصر شهری داشته باشد. وی معتقد است که مرمت باید با همان جنس حساسیت و دقتی انجام شود که حاصلش مجموعه‌ای چون هتل عباسی شد و این همه در گرو خرد و شفافیت است.
این معمار که به‌دلیل تحقیقاتش در کنار گروه مشاور طرح مطالعه میدانگاه عباسی قرار گرفته است، گفت: شهرداری اصفهان، هرچند قدری دیر اما شروع بسیار خوب درباره مرمت میدانگاه عباسی داشته است و مشاور مناسبی چندین ماه برای مطالعه موضوع مشغول کار بوده است و البته با توجه به حساسیت طرح، ضرورت مشورت با مشاور طراح وقت، مهندس گبای، از ابتدا مورد توجه بود به همین مناسبت من هم در کنار ایشان پیرامون کار مرمت قرار گرفتم.
وی افزود: شهرداری شروع خوبی داشته است اما آنچه مورد قضاوت قرار خواهد گرفت، پایان کار است؛ تصمیم‌های درست و انتخاب‌های شجاعانه در چنین وضعیتی، سرنوشت تاریخ اثر را رقم خواهد زد. در این خصوص ملاحظه دقت و حساسیت در طراحی جزئیات و شیوه تفکری که حاصلش مجموعه میدانگاه و کاروانسرای عباسی شد ضروری است.
وی همچنین با انتقاد از شهرداری در شیوه پیاده‌راه سازی خیابان آمادگاه، محل قرارگیری هتل و میدانگاه عباسی، یادآورشد: شهرداری در عمل، کیفیتی چون پیاده‌راه سازی مقابل هتل را از خود به جا گذاشته است که در یک مقایسه ساده با کیفیت اجرای نمای هتل و ساختمان و میدانگاه، بی شک نمره جالبی نمی‌گیرد و از این رو لازم است از کارهای شتابزده و احساسی دوری کند.
جعفری افزود: آینده میراث با ارزشی که به شهر و تاریخ تعلق دارد، نباید قربانی ناآگاهی،کاستی و بی‌سلیقگی شود. دقت و حساسیت در طراحی، اندیشیدن، خرد، شفافیت و نیک اندیشی در تصمیم‌گیری، چاره کار است.
میدانگاه عباسی به عنوان یک اثر معماری و شهری معاصر در پیوند با هتل عباسی و البته چهارباغ عباسی نیاز مبرم به مرمت تخصصی و سنجیده به دور از اقدامات شتابزده دارد که حالا با ثبت ملی این اثر، اهمیت حفظ و باززنده سازی آن دوچندان شده است. پیشتر بارها زمزمه‌هایی مبنی بر تخریب و یا تبدیل این مجموعه و میدانگاه به هتل عباسی ۲ موجب نگرانی فعالان معماری و میراث فرهنگی شد اما ثبت میراث فرهنگی، تا حدودی این خطر را از سر میدانگاه معاصر شهر اصفهان گذرانده است.
مطالبه دوستداران میراث فرهنگی اصفهان و کارشناسان معماری بازآفرینی و مرمت اصولی میدانگاه عباسی به دور از اقدام‌ها شتابزده است. آنها امیدوارند، اکنون که شهرداری عزم مرمت این فضای شهری را دارد، با هم افزایی و مشورت متخصصان این مهم محقق شود.
تاکنون بیش از ۲۲ هزار بنا و اثر تاریخی در استان اصفهان شناسایی شده و یکهزار و ۸۵۰ مورد آن به ثبت ملی رسیده است.