معرفی این چهرهها، نه تنها یادآوری سهم افراد دارای معلولیت در غنای فرهنگی منطقه است، بلکه تأکیدی بر نقش اراده، خلاقیت و فرصت برابر در شکوفایی تواناییهای انسانی است.
در ادامه، مروری رسمی بر شماری از برجستهترین هنرمندان و اندیشمندان دارای معلولیت در حوزه تمدنی اکو ارائه میشود.
۱. رودکی
پدر شعر فارسی – شاعر و موسیقیدان
)حدود ۸۶۵–۹۴۰ م)
رودکی یکی از بنیادیترین چهرههای ادبیات فارسی و از نخستین شاعران برجسته دوره سامانی است. منابع تاریخی کهن او را نابینا معرفی کردهاند، هرچند درباره زمان این نابینایی میان پژوهشگران اختلافنظر وجود دارد.
با این حال، جایگاه رودکی در شکلگیری شعر فارسی و تأثیر عمیق او بر فرهنگ ایرانی–تاجیکی، موجب شده است تا نام او در صدر چهرههای الهامبخش منطقه اکو قرار گیرد.
۲. مصطفی ضریر (Muṣṭafā Ḍarīr)
نویسنده و شاعر نابینای ترکزبان – قرن ۱۴ میلادی
مصطفی ضریر، که لقب او در زبان عربی بهمعنای «نابینا» است، از چهرههای برجسته ادبیات ترک بهشمار میرود.
او در حوزه ادبیات دینی و روایی آثاری ماندگار خلق کرده است؛ از جمله «سیرهالنبی» ترکی و روایت ادبی «یوسف و زلیخا». آثار او نشان میدهد که نابینایی مانع فعالیت علمی و هنری نبوده است.
۳. عاشیق ویسل (Âşık Veysel)
موسیقیدان و شاعر نابینا
)۱۸۹۴–۱۹۷۳(
عاشیق ویسل از برجستهترین چهرههای فرهنگ عاشیقی و موسیقی فولکلور است. او در کودکی بر اثر بیماری بینایی خود را ازدست داد، اما با ساز باغلاما و اشعار پرمحتوای خویش تأثیری عمیق بر فرهنگ ترکی، قفقاز و آسیای میانه برجای گذاشت.
موضوعاتی چون عشق، انسانیت و تجربه نابینایی، محور اصلی آثار او بوده و میراث هنریاش امروز بخشی از فرهنگ ناملموس منطقه محسوب میشود.
۴. زهره اعتضادالسلطنه
نقاش ایرانی – هنرمند بدون دست
زهره اعتضادالسلطنه، یکی از شناختهشدهترین هنرمندان تجسمی ایران، بدون دست متولد شد و با اتکا به توانایی خارقالعاده خود با پا به نقاشی، خوشنویسی و خلق آثار هنری میپردازد.
او تاکنون بیش از شصت نمایشگاه داخلی و بینالمللی برگزار کرده و نمونهای روشن از توانمندی و خلاقیت هنرمندان دارای معلولیت در ایران است.
جمعبندی
مرور زندگی و آثار این هنرمندان نشان میدهد که معلولیت هرگز مانع خلق اثر هنری و مشارکت سازنده در فرهنگ منطقه نبوده است. کشورهای عضو اکو از گذشته تاکنون شاهد حضور فعال هنرمندان و ادیبان دارای معلولیت بودهاند؛ چهرههایی که با پشتکار و نبوغ خود سهمی ماندگار در میراث فرهنگی مشترک این حوزه گسترده بر جای گذاشتهاند.
تجلیل از این شخصیتها در روز جهانی افراد دارای معلولیت، تأکیدی است بر این پیام روشن:
فرصت برابر، زمینهساز شکوفایی استعدادهای بزرگ است.\