مقدمه
خلیج فارس، فراتر از یک آبراه جغرافیایی، بخشی جدایی‌ناپذیر از هویت تاریخی و فرهنگی ایرانیان است. این پهنه آبی، که هزاران سال با نام خلیج فارس در اسناد جهانی ثبت شده، نه تنها شریان حیاتی تعاملات ایران با جهان بوده، بلکه نمادی از میراث جاودان و روح ملی ملت ایران به شمار می‌رود. بررسی جایگاه خلیج فارس در تاریخ و فرهنگ، نشان‌دهنده پیوند عمیق آن با هویت ایرانی است.
جایگاه تاریخی
نام خلیج فارس ریشه در دوران باستان دارد و از زمان امپراتوری هخامنشیان (۵۵۰–۳۳۰ ق.م) به عنوان شاخاب پارس شناخته می‌شده است. در اسناد تاریخی یونانی، رومی و اسلامی، خلیج فارس به طور مداوم با هویت ایرانی پیوند خورده و به عنوان مرز طبیعی و استراتژیک ایران توصیف شده است. در قرون وسطی، دریانوردان ایرانی نقشه‌های دقیق از خلیج فارس ترسیم کردند و آن را به عنوان پلی برای تعاملات تجاری با هند، چین و آفریقا معرفی نمودند.
در دوران صفویه و قاجار، خلیج فارس صحنه تعاملات دریایی و ديپلماسی بود که اقتدار ایران را بر این آبراه تثبیت کرد. برای مثال، ناوگان دریایی ایران در قرن هفدهم نقش کلیدی در حفظ خلیج فارس ایفا نمود. اسناد سازمان ملل متحد و سازمان هیدروگرافی بین‌المللی نیز بر تداوم این نام از قرن نوزدهم تأکید دارند، که نشان‌دهنده پیوستگی تاریخی خلیج فارس با هویت ایرانی است.
جنبه‌های فرهنگی
از منظر فرهنگی، خلیج فارس مهد دریانوردی بشر و آغازگر ملاقات ایران با جهان بوده است. خلیج فارس در فلکلر ایرانی به عنوان «مادر دریاها» تجلیل شده و در ادبیات کلاسیک، از شاهنامه فردوسی تا دیوان حافظ، به عنوان نمادی از شکوه و رمزآلودگی توصیف گردیده است. موسیقی سنتی بندری، رقص‌های محلی جنوب ایران و صنایع دستی مانند سوزن‌دوزی، همه ریشه در تعاملات فرهنگی خلیج فارس دارند و بازتاب‌دهنده تنوع قومی (از عرب‌های ایرانی تا بلوچ‌ها) هستند.
در هنرهای تجسمی، نقاشی‌های مینیاتوری صفوی و نقاشی‌های معاصر، خلیج فارس را به عنوان نماد وحدت فرهنگی ایران به تصویر کشیده‌اند. جشنواره‌های فرهنگی مانند روز ملی خلیج فارس (۳۰ آوریل)، این میراث را زنده نگه می‌دارند و نقش رسانه‌ها و نخبگان در حفظ آن برجسته است. این عناصر فرهنگی، خلیج فارس را از یک مکان جغرافیایی به یک شناسنامه پرافتخار تبدیل کرده‌اند.
نقش در هویت ایرانی
خلیج فارس نقش محوری در شکل‌گیری هویت ملی ایرانیان ایفا می‌کند، زیرا به عنوان نمادی از پیوستگی تمدنی عمل می‌نماید. خلیج فارس، که قرن‌ها شریان تعاملات منطقه‌ای ایران بوده، حس تعلق به یک میراث باستانی را تقویت کرده است.
برای ایرانیان، حفظ نام خلیج فارس نه تنها یک مسئله جغرافیایی، بلکه دفاع از هویت فرهنگی و تاریخی است که با مفاهیمی مانند «ایرانشهری» همخوانی دارد. این نقش، در آموزش، رسانه و سیاست‌های فرهنگی برجسته است و خلیج فارس را به عنوان «نگین هویت ایرانیان بر پهنه تاریخ» تثبیت نموده است.
نتیجه‌گیری
خلیج فارس، با جایگاه تاریخی عمیق و غنای فرهنگی‌اش، بیش از یک آبراه، نمادی از هویت جاودانه ایرانی است. این میراث، که در حافظه جمعی ملت ریشه دوانده، نیازمند حفظ و پاسداشت برای نسل‌های آینده است تا پیوندهای تمدنی ایران را پایدار سازد. در جهانی پرتلاطم، خلیج فارس همچنان یادآوری‌کننده اقتدار و وحدت فرهنگی ایرانیان باقی خواهد ماند.
منابع
• The Persian Gulf: History’s Irrefutable Name - Surfiran (https://surfiran.com/mag/the-persian-gulf-historys-irrefutable-name/)
• Always the Persian Gulf: Preserving the Name of a Historic and Cultural Landmark - PAAIA (https://paaia.org/CMS/persian-gulf-preserving-the-name-of-a-historic-and-cultural-landmark.aspx)
• Persian Gulf - Wikipedia (https://en.wikipedia.org/wiki/Persian_Gulf)
• Persian Gulf: A Name, A Nation, and the Evolution of Identity - Iran1400 (https://iran1400.org/content/persian-gulf-a-name-a-nation-and-the-evolution-of-identity/)
• Why the Persian Gulf’s identity is non-negotiable - Tehran Times (https://www.tehrantimes.com/news/512778/Why-the-Persian-Gulf-s-identity-is-non-negotiable)
• Persian Gulf; Symbol of Iranian solidarity, identity - Shargh Daily (https://www.sharghdaily.com/Section-iran-256/928634-persian-gulf-symbol-of-iranian-solidarity-identity)
• The Persian Gulf - TasteIran (https://www.tasteiran.net/stories/10070/the-persian-gulf)
• Persian Gulf? Arabian Gulf? - Foreign Policy Association (https://fpa.org/