ثبت‌شده در یونسکو – ۲۰۱۴ | نشست نهم کمیته بین‌دولتی (9.COM)
مقدمه
یورت (در فارسی: بورت) نوعی سکونت‌گاه سنتی عشایری است که در میان اقوام ترک‌زبان آسیای مرکزی، به‌ویژه در قرقیزستان و قزاقستان، رواج دارد. این سازهٔ دایره‌ای‌شکل با اسکلت چوبی و پوشش نمدی، نمادی از سازگاری با طبیعت، تحرک‌پذیری، و همزیستی خانوادگی است. هنر ساخت یورت در سال ۲۰۱۴ توسط یونسکو به‌عنوان میراث فرهنگی ناملموس بشریت به ثبت رسید UNESCO - Int....
ساختار و اجزا
یورت از سه بخش اصلی تشکیل می‌شود:
شانیراک (Shanyrak): تاج گنبدی یورت، نماد آسمان و پیوند خانوادگی
کرگه (Kerege): دیواره‌های مشبک چوبی که انعطاف‌پذیری سازه را تضمین می‌کنند
اویوک (Uwyk): تیرهای منحنی که شانیراک را به کرگه متصل می‌کنند
پوشش بیرونی یورت از نمد ساخته می‌شود و فضای داخلی با قالی‌ها، پارچه‌های تزئینی و نمادهای فرهنگی آراسته می‌گردد.
مهارت‌های ساخت
فرایند ساخت یورت نیازمند دانش سنتی، مهارت‌های دستی، و همکاری خانوادگی است. این دانش معمولاً به‌صورت غیررسمی و نسل‌به‌نسل منتقل می‌شود. مردان معمولاً مسئول ساخت اسکلت چوبی هستند، در حالی‌که زنان در تولید نمد، دوخت تزئینات، و چیدمان داخلی نقش دارند.
جایگاه فرهنگی
یورت نه‌تنها محل سکونت، بلکه نمادی از هویت ملی، پیوند خانوادگی، و احترام به طبیعت است. در مراسم ازدواج، جشن‌های ملی، و آیین‌های سنتی، یورت نقش مرکزی دارد. در قزاقستان، شانیراک به‌عنوان نماد خانواده در نشان ملی کشور نیز دیده می‌شود Қазақстан Ре....
اقدامات حفاظتی
ثبت این هنر در یونسکو موجب افزایش آگاهی عمومی، حمایت از صنعتگران محلی، و ترویج گردشگری فرهنگی شده است. روستای کیزیل‌تو (Kyzyl-Tuu) در قرقیزستان به‌عنوان مرکز یورت‌سازی شناخته می‌شود و میزبان گردشگران، مستندسازان، و علاقه‌مندان به فرهنگ عشایری است Folkways ... +1.
---
اصطلاحات تخصصی
اصطلاح توضیح
یورت (بورت) سکونت‌گاه سنتی عشایری با اسکلت چوبی و پوشش نمدی
شانیراک تاج گنبدی یورت، نماد آسمان و خانواده
کرگه دیواره‌های مشبک چوبی
اویوک تیرهای منحنی سقف
9.COM نهمین نشست کمیته بین‌دولتی یونسکو (۲۰۱۴)
---
منابع
UNESCO – Traditional Yurt Making UNESCO - Int...
Folkways Today – Oral History of Yurt Making Folkways Today
Evendo – Kyzyl-Tuu Cultural Immersion Evendo
National Museum of Kazakhstan – Yurt Symbolism Қазақстан Ре...