ساختار نظام آموزش
نظام آموزشی ترکمنستان مشتمل بر مراحل زیر است:
• پیش‌دبستانی
• آموزش ابتدایی (وارد شدن به مدرسه در سن تقریباً ۶ یا ۷ سالگی)
• آموزش متوسطه
• آموزش عالی (دانشگاه‌ها، مؤسسات تخصصی، مراکز تحقیقاتی)
دولتی بودن آموزش از پایه تا سطوح بالاتر از ویژگی‌های این ساختار است و سیاست آموزشی کشور بر فراهم‌سازی دسترسی گسترده به تحصیل تأکید دارد.
نرخ سواد عمومی
بر اساس داده‌های رسمی منتشرشده در پورتال اهداف توسعه پایدار (SDG) ترکمنستان، نرخ باسوادی بزرگسالان کشور (۱۵ سال به بالا) در حدود ۹۹٪ گزارش شده است که نشان‌دهنده پوشش تقریباً کامل آموزش پایه در این کشور است.
آموزش عالی و دانشگاه‌ها
آموزش عالی در ترکمنستان شامل مجموعه‌ای از دانشگاه‌ها و مؤسسات تخصصی است که در زمینه‌های مهندسی، نفت و گاز، کشاورزی، علوم انسانی، اقتصاد و فناوری اطلاعات فعالیت می‌کنند. برخی از دانشگاه‌ها و مؤسسات ترکمن هم‌زمان با نظام بین‌المللی رتبه‌بندی همکاری دارند که نشان‌دهنده تمایل به ارتقای کیفیت و بین‌المللی‌سازی است.
مشارکت در رتبه‌بندی‌های بین‌المللی
ترکمنستان طی سال‌های اخیر شاهد ورود تعداد قابل توجهي از دانشگاه‌هایش به رتبه‌بندی‌های معتبر بین‌المللی بوده است. به‌عنوان مثال:
• ۱۳ دانشگاه ترکمنستان در فهرست Times Higher Education (THE) World University Rankings ۲۰۲۶ با وضعیت «reporter» دیده شده‌اند. فهرست این مؤسسات شامل:
1. D. Azadi Turkmen National Institute of World Languages
2. Institute of International Relations (Ministry of Foreign Affairs of Turkmenistan)
3. Institute of Telecommunications and Informatics of Turkmenistan
4. International University of Humanities and Development
5. Magtymguly Turkmen State University
6. M. Garryev State Medical University of Turkmenistan
7. Oguz Han Engineering and Technology University of Turkmenistan
8. State Energy Institute of Turkmenistan
9. Turkmen Agricultural Institute
10. S.A. Niyazov Turkmen Agricultural University
11. Turkmen State Institute of Architecture and Construction
12. Turkmen State Institute of Economics and Management
13. Turkmen State Institute of Finance
• همچنین، ۱۴ دانشگاه ترکمن در رتبه‌بندی THE Impact Rankings ۲۰۲۵ حضور داشته‌اند و در تحقق اهداف توسعه‌پایدار (SDGs) فعال ارزیابی شده‌اند.
جایگاه زنان در آموزش
دولت ترکمنستان در اسناد رسمی خود بر سیاست ارتقای برابری آموزشی زنان و مردان تأکید کرده است. زنان در مقاطع ابتدایی، متوسطه و دانشگاهی حضور فعالی دارند و برنامه‌های آموزشی فراگیر برای دختران و زنان بخشی از استراتژی‌های ملی محسوب می‌شوند.
زبان آموزش
در مدارس و مؤسسات دولتی، زبان آموزش رسمی «ترکمنی» است. در برخی مراکز بین‌المللی یا دوره‌های تخصصی، زبان‌های «روسی» و «انگلیسی» نیز به‌کار رفته‌اند، به ویژه در فعالیت‌های مشترک بین‌المللی یا دانشگاه‌های با عنوان “بین‌المللی”.
چشم‌انداز آموزشی
یکی از برنامه‌های راهبردی وزارت آموزش ترکمنستان، تقویت زیرساخت‌های فناوری آموزشی، توسعه کتاب‌های دیجیتال، افزایش همکاری‌های بین‌المللی دانشگاه‌ها و ارتقای موقعیت دانشگاه‌های ترکمن در رتبه‌بندی جهانی است. این اقدامات نشان‌دهنده ارادهٔ کشور به همسوسازی آموزش عالی با استانداردهای بین‌المللی است.
⸻
فهرست نمونه دانشگاه‌های ترکمن که در رتبه‌بندی‌های بین‌المللی حضور یافته‌اند
• D. Azadi Turkmen National Institute of World Languages
• Institute of International Relations (Ministry of Foreign Affairs of Turkmenistan)
• Institute of Telecommunications and Informatics of Turkmenistan
• International University of Humanities and Development
• Magtymguly Turkmen State University
• Oguz Han Engineering and Technology University of Turkmenistan
• State Energy Institute of Turkmenistan
• Turkmen Agricultural Institute / Turkmen Agricultural University named after S.A. Niyazov
• Turkmen State Institute of Architecture and Construction
• Turkmen State Institute of Economics and Management
⸻
نتیجه
نظام آموزش عالی و سواد در ترکمنستان در سطح ساختاری دارای پوشش گسترده‌ای است و دانشگاه‌های کشور در حرکت به سوی بین‌المللی‌سازی قرار دارند. مشارکت دانشگاه‌های ترکمن در رتبه‌بندی‌های بین‌المللی نشانگر رشد و گسترش ظرفیت‌های آموزشی کشور است.
⸻
منابع
1. “13 Universities of Turkmenistan included in THE World University Rankings 2025” — Turkmenistan Government Portal.
2. “Turkmen universities included in the RUR global university rankings” — Turkmenistan Government Portal.
3. “14 Universities of Turkmenistan ranked in the world THE Impact Rankings-2025” — Turkmenistan Government Portal.
4. Webometrics Global Position: Turkmenistan – July 2025.
5. Wikipedia entries for the respective universities (for foundational information)