آیتاش، که در لغت به معنای «گفتگوی دوجانبه» است، یکی از غنیترین و ماندگارترین سنتهای فرهنگی ملت قزاق محسوب میشود. این آیین یک مسابقه بداههخوانی شعر و موسیقی است که بین دو آکین (Akyn) یا شاعر/نوازنده بداههگو برگزار میگردد و ریشههای آن به اعماق تاریخ شفاهی و کوچنشینی مردم استپهای آسیای میانه بازمیگردد.
آیتاش فراتر از یک نمایش صرف، یک دوئل شفاهی و فکری است. هر آکین، با در دست داشتن ساز ملی قزاقستان یعنی دومبرا (Dombra)، در مقابل حریف خود قرار میگیرد. مسابقه بهصورت نوبتی برگزار میشود و هر شرکتکننده باید در لحظه، اشعاری قوی، دارای وزن و قافیه مناسب، و متناسب با موضوع یا چالش مطرحشده توسط حریف بسراید و با نوای دومبرا بخواند.
هدف نهایی برنده شدن، تنها در مهارتهای موسیقایی نیست، بلکه در عمق فکری، هوش، فصاحت کلام، توانایی در استفاده از طنز و کنایه، و پاسخهای کوبنده و فیالبداهه نهفته است. برنده کسی است که بتواند حریف خود را با منطق و زیبایی شعر به زانو درآورد.
قدمت آیتاش حداقل به قرون وسطی میرسد. در دورانی که ابزارهای نوشتاری و رسانهای محدود بودند، آکینها نقش حیاتی حافظان فرهنگ، تاریخ شفاهی و سخنگویان مردم را ایفا میکردند. این آیین در طول تاریخ بهعنوان یک تریبون غیررسمی عمل کرده است و همچنان یک سنت زنده و پویا است که قلب تپنده خلاقیت و اندیشه در قزاقستان به شمار میرود.
امروزه، آیتاش با حمایت دولت در جشنهای ملی مهم مانند نوروز و روز استقلال بهصورت گسترده برگزار میشود. این مسابقات تلویزیونی، که هزاران نفر را جذب میکند، نقش محوری در: حفظ زبان، تقویت هویت و توسعه فکری دارد.
آیتاش نهتنها یک هنر نمایشی است، بلکه یک میراث فرهنگی کهن است که ستون اصلی ادبیات شفاهی قزاقستان به شمار میآید.