بازی های سنتی و بومی در بین کشورهای عضو اکو

تنوع فرهنگی در میان شهرهای مختلف ایران سبب پیدایش بازی‌های محلی و سنتی متفاوتی در این کشور شده است. برخی از این بازی‌ها، در شهرهای مختلفی وجود دارند و برخی دیگر، تنها مختص به یک ناحیه هستند. پیشینه این سرگرمی‌های بومی به عقاید فرهنگی، مذهبی یا ملی می‌رسد.  از معروفترین بازی های کشور ایران می توان به بازی کبدی که با نام زو هم شناخته می‌شود و از محبوب‌ترین بازی های بومی ایرانی است و بازی خروس جنگی ، بازی بیل گردانی که در میراث معنوی کشور ثبت شده است و ترکه بازی یا چوب بازی که نوعی تمرین رزمی است، "گرگم گله می بره،" "تیراندازی روی اسب"، "عمو زنجیر باف"، "شاه و وزیر"، وسطی، هفت سنگ، بازی خط و خونه یا لی لی و قایم موشک و بازی" شمع و گل و پروانه"  که اکثر ایرانی ها با آنها آشنا هستند ونیز بازی کوشک ملاق و کلاه پران اشاره نمود.

پرطرفدارترین بازی سنتی به خصوص در شهر کابل، بادبادک ‌بازی یا همان گُدی پران بازی است. دنده کلیک و شیغی یا بجول بازی از بازی‌های قدیمی دیگری است که در هر منطقه افغانستان رایج است و بزکشی که از بازی‌های قدیمی و پر طرفدار است که حال به عنوان یکی از جمله ورزش‌های ملی بشمار می آید. در مناسبت‌های گوناگون مثل عیدها و روزهای سال نو این بازی در بیشتر مناطق گوناگون افغانستان برگزار می‌شود.از دیگر بازی های افغانی می توان به توپ دنده اشاره نمود که چهل سال پیش در این کشور خیلی رایج بود و بازی سنگ اندازی که بین جوانان متداول است و نهایتا بازی کبک جنگی که این سرگرمی پیشینه‌ای طولانی در افغانستان دارد. افراد زیادی در روستاها و شهرهای افغانستان همین اکنون نیز کبک ها را پرورش داده و اهلی می سازند و بیشتر برای جنگ دادن آنها این کار را انجام می دهند. 

گلی داندا بازی‌ است که با استفاده از دو چوب انجام می‌شود و همانند بازی های ایرانی، کبدی و چوگان یا پولو، ورزشی است که با اسب و چوب‌های مخصوص انجام می‌شود و بازیکنان سعی می‌کنند با استفاده از چوب، توپ را به دروازه حریف هدایت کنند. این بازی در مناطق شمالی پاکستان، به‌ویژه در دره‌های هیمالیا، محبوبیت دارد و نشان‌دهنده مهارت‌های سوارکاری و تیمی است.همچنین می توان همانند اقغانستان به بازی های بزکشی و دنده کلیک در این کشوراشاره نمود.

با توجه به پهناوری اقلیمی و قومی ترکیه، انواع بازی‌های محلی و سنتی با اهداف خاصی طراحی شده و میان مردم رایج بوده‌اند. جالب است بدانید به علت نزدیکی فرهنگ کشور ایران و ترکیه 116  بازی مشترک، به عنوان بازی های سنتی دو کشور شناخته می شود و از جمله : قایم موشک، بالابلندی، هفت سنگ،اتل متل توتوله  و ......

از دیگر بازی های سنتی ترکیه می توان به بازی های مثل سنگ و کاغذ و قیچی و قایم موشک و سوک سوک، وسطی که این بازی‌ها در بین کشورهای عضو اکو نیز رواج دارند اشاره نمود و همچنین بازی عاشق که در این بازی که ثبت میراث فرهنگی بشریت یونسکو شده است نیاز به استخوان‌های کوچک پای عقب گوسفند ( استخوان تالوس) می باشد و به همین دلیل کمیاب بودن این استخوان ها مردم ترکیه به این بازی نام عاشق ( آشیق) داده اند. این بازی در بین تمامی سنین از کودکان گرفته تا بزرگسالان انجام می شود. 

از بازی های سنتی کشور آذربایجان می توان به جولاتوتما، دیوارا ووردی و پولونج آغان که ابزار این بازی یک چوب بلند و یک چوب کوتاه است و ناقیچلی و گؤزو باغلیجی اشاره نمود. در بازی گوزو باغلیجی معمولا بازیکنان محدوده ای را تعیین می‌کنند و یکی از بازیکنان گرگ می‌شود چشم او را می‌بندند و چند دور او را دور خودش می‌گردانند، سپس او را رها می‌کنند. 

یکی از بازی های سنتی ترکمنستان قره گوردم است که دراین بازی یافتن محل دشمن نقش اصلی را دارد که میدان کارزار و نبرد را بخاطر می آورد. از دیگر بازی های معروف آراکسیراست که طرز بازی به این ترتیب است که دو دسته می شوند یک دسته در یک محل دور هم دایره وار می‌ایستند که این عده نقش «قوین/گوسفند» را بازی می کنند و دسته دیگر نقش حمله کننده«قورت/گرگ» را بازی می کنند. بازی قورد توتمش که در این بازی نقش اتحاد و یکدستگی در میان ترکمن‌ها و نقش گرگ که همواره زندگی ترکمن‌ها را تهدید می کرده است بخوبی نمایش داده می‌شود . بازی آی ترک گون ترک که در واقع بازی دختران ترکمن است و معنی آن "ماه و خورشید را می خواهم" می باشد.  گویا زمانی است که ترکمن ها به عناصر طبیعی نظیر ماه و آفتاب احترام گذاشته و حتی نام فرزندان خود را از عناصر طبیعت مانند آی خان ،گون،آی سن و… انتخاب می‌کردند.

بازی قیز کومای یکی از قدیمی ترین بازی های اسب سواری است که ریشه آن از روزگاران قدیم؛ زمانی که دختران سرباز و اسب سوار بودند، سرچشمه می گیرد. بازی کوک‌بورو (Kok-Boru) که در قرقیزستان با نام اولاک ترتیش نیز شناخته می‌شود، یکی از پرهیجان‌ترین بازی‌های سنتی سوارکاری در آسیای مرکزی است. این بازی در سال ۲۰۱۷ میلادی طی دوازدهمین نشست کمیته بین‌دولتی حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس یونسکو در فهرست نماینده میراث فرهنگی ناملموس بشریت ثبت شد. کوک‌بورو ریشه در آیین‌های شکار عشایری دارد؛ در گذشته مردان قرقیز برای محافظت از دام‌ها، گرگ‌ها را تعقیب می‌کردند و لاشه آن‌ها را به‌عنوان نماد پیروزی به محل اجتماع می‌آوردند. این سنت به‌تدریج به بازی تبدیل شد که مهارت‌های رزمی، شجاعت، و هماهنگی گروهی را تقویت می‌کرد. نام «کوک‌بورو» به‌معنای «گرگ خاکستری» است و به همین پیش‌زمینه تاریخی اشاره دارد.

قزاقستان به عنوان یکی از غنی‌ترین کشورهای جهان از لحاظ بیشترین تعداد بازی‌های سنتی و محلی بشمار می آید و بسیاری از این بازی‌های سنتی نشانگر ارتباط نزدیک و دیرینه قزاق‌ها با طبیعت است. بازی‌های سنتی و محلی قزاقستان دارای تنوع زیادی از حیث موزیک، کریوگرافی و طراحی لباس هستند. این بازی‌ها همچنین یکی از اجزای مهم هنرهای نمایشی این کشور نیز به شمار می‌روند. ریشه بسیاری از این بازی‌های محلی و سنتی به صدها سال پیش و زندگی در دشت‌ها و استپ‌های وسیع آسیای میانه باز می‌گردد. حدود 50 نوع بازی‌ سنتی در سراسر قزاقستان برای کودکان و بزرگسالان وجود دارد که 10 مورد از آنها دارای ارزش تاریخی هستند. در بازی های سنتی و بومی قرقیزها، اغلب اسب وجود دارد. از نظر قرقیزها، زندگی قرقیز بدون اسب غیر قابل تصور است. بازی آدَریش یا کشتی روی اسب،  یک نوع  بازی اسب سواری قدیمی در بین قرقیزها است. در این بازی جوانان شرکت می کنند. تفاوت و تمایز اصلی آن با کشتی معمولی این است که این بازی بر روی اسب انجام می شود. در زمان های قدیم تمرین جنگی وجود داشته است. مسابقات آدریش در جشن ها، مراسم تشییع و قبل از شروع مسابقات اسبدوانی برگزار می شد.

اولاک-کوپکاری یکی از باستانی‌ترین بازی‌های سوارکاری مردم ازبکستان و مردمان آسیای میانه است. از دیگر بازی های ازبک ها می توان به بازی جنگ خروسها و بازی های شکار (گنگ، جمبیل، لپک، اوشیق، خپک، چیرگیزک)؛ بازی های چوپان‌ها (توپتوش، کوترما توش، اچکی اویین، چوپون و شوکول، قداما تایوق، چیلیک، پوداچی، چنتا، چوو-چوو و غیره) اشاره نمود. 

ورزش‌ها و بازی‌های سنتی مردم تاجیکستان که از دوران باستان تا دوران مدرن باقی مانده‌اند عبارتند از: تیراندازی با کمان، دویدن آرام، پرش با اسب، کشتی، اسب دوانی، چوگان (چوگان سوارکاری)، بزکشی، شطرنج، بازی تخته نرد و غیره. لازم به ذکر است که بسیاری از این بازی‌های بومی و سنتی در بین کشورهای عضو اکو، مشترک می باشند که نشان از اشتراکات فرهنگی، میان این کشورها است.