منظر سنگنگارهای قَبوستان در جمهوری آذربایجان یکی از شگفتانگیزترین محوطههای باستانشناسی و فرهنگی حاشیه دریای خزر به شمار میرود.
این محوطه که در سال ۲۰۰۷ در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است، بهدلیل بیش از شش هزار نقشسنگ (سنگنگاره) که حدود ۴۰ هزار سال حضور و آفرینش هنری انسان را ثبت کردهاند، شهرت جهانی دارد و هسته اصلی «ذخیرهگاه تاریخی و فرهنگی دولتی قَبوستان» در ناحیه نیمهبیابانی جنوب شبهجزیره آبشوران در جمهوری آذربایجان را تشکیل میدهد.
فلاتها و ارتفاعات سنگی قَبوستان – از جمله کوههای بویوکداش، کیچیکداش و جینگیرداخ – میزبان هزاران نقشنگارهای هستند که پیکرههای انسانی، صحنههای شکار و رقص، قایقهای پارویی و مجموعهای غنی از حیوانات مانند بز، گاو، گوزن، اسب و پرندگان را به تصویر میکشند. این تصاویر که در طول هزاران سال بر سطح سنگهای آهکی حک شدهاند، آرشیوی دیداری از جوامع پیشاتاریخی، آیینها، ساختارهای اجتماعی و رابطه انسان با طبیعت فراهم میآورند. کاوشهای باستانشناسی در این منطقه همچنین غارهای مسکونی، سکونتگاهها، گورستانها، ابزارها، سلاحها، زیورآلات و بقایای گیاهی و جانوری را آشکار کردهاند که به پژوهشگران کمک میکند زندگی روزمره از دوره پارینهسنگی پسین تا میانسنگی، نوسنگی، عصر مفرغ و حتی سدههای میانه را بازسازی کنند.
ارزش جهانی برجسته قَبوستان در تراکم، تنوع و عمق زمانی سنگنگارهها و دادههای باستانشناسی آن نهفته است؛ مجموعهای که گواهی استثنایی بر خلاقیت و تداوم فرهنگی انسان در قفقاز جنوبی و جمهوری آذربایجان به شمار میرود. این نگارهها نشان میدهند چگونه جوامع محلی خود را با تغییرات اقلیمی از مناظر مرطوب و سرسبز اولیه تا محیط خشکتر امروزی این بخش از جمهوری آذربایجان سازگار کردهاند. کوششهای معاصر نهادهای فرهنگی جمهوری آذربایجان با ایجاد موزه قَبوستان، امکانات بازدید، برنامههای آموزشی و همکاریهای بینالمللی – از جمله توجه در جوایز اروپایی موزهها – به حفاظت و معرفی بهتر این میراث کمک کرده است. قَبوستان بهعنوان نمادی از ریشههای عمیق فرهنگی جمهوری آذربایجان، زمینهساز گفتوگوی بینفرهنگی، تبادل علمی و دیپلماسی فرهنگی در میان کشورهای عضو اکو و فراتر از آن است.