نسخه خطی دیوان ظفر احسن خان در پاکستان

نسخه خطی دیوان ظفر احسن خان در پاکستان
در منطقه حَضرو در شمالِ پاکستان، کتاب خانه ای به نامِ «میرا کُتُب خانه» است که دارای نسخه هایِ خطی است. (برای مطالعه بیشتر: مقاله معرّفیِ «میرا کُتُب‌خانه» در منطقه حَضرو، پاکستان، پایگاه خبری نسخ خطّی بساتین)

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی مؤسسه فرهنگی اکو به نقل از پایگاه خبری نسخ خطی- یکی از آنها نسخه خطی دیوان فارسی ظفر احسن خان (درگذشت: 1073 هجری) است که شادروان آقای راشد علی زئی (1962-2020) در صفحة فیس ببوک کتابخانه چند ورق از آن را گذاشته و نوشته است: «میرا کتب خانہ حضرو میں موجود دیوان ظفر خان احسن کا نادر و نایاب قلمی نسخہ جو کسی محقق کی راہ دیکھ رہا ہے» (= نسخه خطّی نادر و نایابی از دیوان ظفر خان احسن در میرا کُتُب خانه که چشم به راه محققی است)

شادروان آقای نذر صابری (1913- 2013) دربارة اطلاعاتی به دست آورد . از روی همین نسخه خطی انتخابی انجام داد و با مقدمه ای آن را به چاپ رساند: «دیوان ظفر خان احسن (انتخاب)»، به انتخاب: نذر صابری، مجلس نوادرات علمیه، اَتَک، پاکستان، 1997. در اینجا گزیده ای از مقدمة شادروان آقای نذر صابری از زبان اردو به فارسی ترجمه شده است:

«در سالِ 1963 نمایشگاهی از نسخه هایِ خطّی در پاکستان برگزار شد و خواجه محمد اسد حَضروی نسخه خطّی بسیار نفیسی از تاریخ ارادت خان را به نمایش گذاشت. این کتاب پیش از این به زبان اردو ترجمه شده بود و از حیدرآباد (دکن- هندوستان) چاپ شده است. امّا اصلِ متنِ فارسی کتاب منتشر نشده بود. مولانا غلام رسول مِهر این نسخه خطّی را با مقایسه نسخه هایِ خطّی دیگر تصحیح نمود که در سالِ 1971 از دانشگاه پَنجاب لاهور پاکستان منتشر شد.

در سالِ 1980 نمایشگاهِ دیگری از نسخه هایِ خطّی برگزار گردید و این بار خواجه محمد اسد حَضروی با یک نسخه خطّیِ دیگر فارسی وارد میدان شد. نسخه خطّی دیوانی که در مقطعِ هر غزلِ آن تخلصِ «احسن» آمده بود. این نام برایم ناآشنا بود. یکی دو تذکره شاعران فارسی را خواندم، دیدم احسن، منصب داری در دوره مغولان بود و مدت های زیادی استاندار کشمیر هم بوده است. با مطالعة بیشتری اطلاعات کافی دربارة وی به دست آوردم.

در تذکرة شعرایِ کشمیر، سید حسام  الدین راشدی فهرستی از تالیفاتِ ظفر احسن خان را آورده است و نسخه های خطی آنها را در سراسر دنیا نشان داده است. با توجه به اطلاعاتِ حسام الدین راشدی، نسخه ای از دیوان ظفر احسن خان در پاکستان وجود ندارد، امّا در نمایشگاه سالِ 1980 که در پاکستان برگزار شد، بی نهایت جای مسرت بود که خواجه محمد اسد حَضروی - مدیر «میرا کتب خانه»- باز هم عنقا شکار کرده است. یعنی نسخه خطی از دیوان فارسی ظفر احسن خان. از ین رو با نسخه های خطی که حسام الدین راشدی نام برده است با شمارشِ «کلیات»، 9 نسخه از این دیوان در سراسر دنیا ست. یکی از دختران دانشجو در سال 1980 همین نسخه خطی را کپی گرفت چون می خواست به عنوان رسالة دکتری آن را تصحیح کند، امّا دکتر ظهورالدین احمد که استاد این دانشجو بود گفت که فردی در ایران در حال تصحیح دیوان احسن خان است و نگذاشت که کار پیش رود. افسوس که همان سال خواجه محمد اسد حَضروی برای همیشه از دنیا رفت وگرنه حتماً مصححِ لایقی را می یافت تا این نسخه خطی را به بهترین شکل تصحیح کند. این نسخه خطی خوش خط، مجدول، ناقص الطرفین و کرم خورده است که دست کم، در 547 واژگان و حروف خورده شده اند. کسی سعی کرده است که این سوراخ ها را پُر کند، اما وزن و بحر اشعار را بسیار خدشه دار کرد است. تا وقتی که نسخة دیگری از آن برای مقایسه نباشد، نمی توان آن را تصحیح نمود. من سردست به انتخابی از آن بسنده کرده ام. در سال1985 این کار را به اتمام بُردم و گلدسته ای شاملِ 642 بیت آماده شد. کار کتابت و طباعت هم در سال 1990 انجام شد ، ولی این دیباچه سه چهار صفحه ای تا سال 1997 طول کشید».

 

پی نوشت:

دربارة ظفر احسن خان دو اثر مستقل به فارسی منتشر شده است:

«تحقیق در احوال و آثار و افکار و اشعار ظفر خان احسن»، نویسنده: محمد اسلم خان، اِندو پرشین سوسائتی، دهلی، هندوستان، 1976.

«تصحیح دیوان ظفر خان احسن»، نام پژوهشگر: فاطمه اعظمی فر، استاد راهنما: علیرضا شانظری، دانشگاه یاسوج، ایران، سال دفاع: 1392ش.

 

 

۶ مهر ۱۳۹۹
تعداد بازدید : ۲۹۵
کد خبر : ۳,۰۹۱

نظرات بینندگان

برای نظر دادن ابتدا باید به سیستم وارد شوید. برای ورود به سیستم روی کلید زیر کلیک کنید.