پروژه موسیقایی «هفت پیکر» با صدای عالیم قاسم‌اف

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی موسسه فرهنگی اکو و به نقل از ایسنا پروژه موسیقی «هفت پیکر» از سال ۲۰۱۶ با همکاری پنج کشور فرانسه، کانادا، جمهوری آذربایجان، ترکیه و ایران، با مدیریت انستیتوی تخصصی هنرهای معاصر خاورمیانه و اروپا (SAFPEM Institute) آغاز شد.

پروژه مذکور بر اساس اشعار شاعر ایرانی نظامی گنجوی طراحی شده که با ترکیبی از صداها و سازهای الکترونیک و آکوستیک و در پنج زبان شامل فرانسه، ترکی آذربایجانی، عربی، کردی و فارسی اجرا شده است.

مدیران اجرایی این پروژه را سعید خاورنژاد (آهنگساز ایرانی) و Selvam Thorez مدیریت فرهنگی کشورهای شرق آسیا در انستیتو فرانسه بر عهده داشته‌اند.

در ابتدای این نشست که طی روزهای گذشته برگزار شد و هم اینک جریان آن از طریق روابط عمومی برنامه در اختیار رسانه ها قرار گرفته است، شعیب شهابی درباره نحوه شکل‌گیری مجموعه پروژه‌های موسیقی «هفت پیکر» و انتخاب عالیم قاسیم‌اف توضیحاتی را ارائه داد.
او در بخشی از صحبت هایش گفت: پس از نهایی شدن فرم‌ها و ایده اصلی و با هدف هم‌سویی هر چه بیشتر بین دو فرهنگ ایران و آذربایجان، در نهایت گزینه هفت پیکرِ نظامی گنجوی به‌عنوان قالب اشعار پروژه توافق شد. نظامی گنجوی شعری به ترکی آذربایجانی ندارد و به ناچار ترجمه‌هایی از اشعار او مورد استفاده قرار گرفت؛ این شد که در ادامه به قالب چندزبانه بودن پروژه توجه بیشتری نشان دادیم و البته به لحاظ منابع نیز چنین زمینه‌ای در حد نیاز میسر بود.

شهابی تصریح کرد: همچنین وجه داستانی و تصویرپردازانه اشعار نظامی گنجوی امکان بسیار مناسبی برای خلق فضاهای بدیع و بینارشته‌ای در پروژه ایجاد می‌کرد. به‌عنوان نمونه در ویدئوکلیپ اول این پروژه با عنوان «شهر سیاه‌پوشان» (Black Land) شاهد برداشتی بر پایه داستان گنبد سیاه از گنجینه هفت‌پیکر نظامی هستیم و حتی شخصیت‌پردازی خوانندگان اثر در کلیپ بر اساس جوانی و پیری بهرام گور طراحی و فکر شده است.

در ادامه سعید خاورنژاد درباره تعامل اولیه‌اش با شعیب شهابی به‌عنوان خواننده مجموعه پروژه های موسیقی «هفت‌پیکر» مطالبی را عنوان کرد.

خاورنژاد درباره تعامل اولیه با قاسیم‌اف نیز گفت: پس از رایزنی‌های اولیه درباره ویژگی‌ موسیقایی آثار با استاد قاسیم‌اف و هم‌فکری بیشتر با شعیب عزیز، در نهایت به استاد پیشنهاد ساخت فضاهایی اَگرِسیو، با ضرب‌آهنگ‌هایی بسیار متنوع، تند و در ترکیبی از فضاسازی‌های الکترونیک را دادم و ایشان نیز با روی باز پذیرفتند. باید تاکید کنم علاقه و شجاعت استاد قاسیم‌اف به نوآوری‌های جسورانه در تجربه فضاهای موسیقایی متفاوت یکی از بزرگ‌ترین درس‌هایی بود که از این استاد موسیقی دستگاهی دریافت کردم. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های شعیب شهابی به‌عنوان خواننده ایرانی، امکان اجرای جسورانه او در خوانش به سبک‌ها و زبان‌های بسیار متنوع، بدون ترس از قضاوت‌های احتمالی است. در همین پروژه هم او به چهار زبان فرانسه، فارسی، عربی و کردی قطعاتی را به‌خوبی اجرا کرده است؛ و این موضوع برای استاد عالیم قاسیم‌اف بسیار مورد علاقه بوده است.

خاورنژاد درباره فرم و محتوای پروژه «هفت‌پیکر» گفت: معتقدم فرم‌ها متاثر از محتوای اثر هستند و فرم پروژه هفت پیکر نیز به شدت تحت تاثیر محتوای آن شکل گرفت که شاید تا اندازه‌ای با فرم‌های شنیداریِ روتین فاصله داشته باشد و البته همانطور که گفتم بکارگیری و امکانات زبان‌های گوناگون نیز پارامتر مهمی در رسیدن به فرم‌های ترکیبی متفاوت بوده است.

خاورنژاد درباره وجوه مشترکی که قطعات آلبوم را به هم متصل می‌کند، گفت: آنچه آثار متفاوت و قطعات چندزبانه و گاه متفاوت در آلبوم را به هم مرتبط می‌کند، صدای عالیم قاسیم اف بوده که به‌عنوان محور اصلی پروژه و نقطه اتصال قطعات به یکدیگر فکر شده است. یادآور می‌شوم که به‌عنوان متریال اولیه ساخت پروژه، حدود سه ساعت آواز سُلوی ضبط شده از استاد قاسیم‌اف در دست داشتم که اساس ساخت قطعات را بر آن پایه طراحی می‌کردم. البته گاه برای هماهنگی بیشترِ بخش‌های آوازی با قطعات ساخته‌شده، برخی از خوانش‌ها در حالت و فرمت دیگری بازخوانی می‌شد و استاد صبورانه، بارها برخی قطعات را هم تکرار و بازخوانی می‌کردند تا در نهایت به صدای مورد رضایت ایشان و گروه رسیدیم. به طبع موضوع این سختگیری‌ها علاقه من به بافت‌ها و محدوده صدایی بسیار گسترده از صدای عالیم قاسیم‌اف بود که سعی می‌کردم این لحظات ناب را برای پروژه خودمان به نوعی شکار کنم. حال که نتیجه را در اثر نهایی می‌شنوم، شاهدم که نحوه اجرا و آوازخوانی او مانند دیگر آثارش نیست و متفاوت است. این تفاوت برایم احساس به شدت خوشایندی است. همچنان که خود استاد نیز در نشست موزه موسیقی تهران اظهار داشتند که این پروژه یکی از بزرگ‌ترین و متفاوت‌ترین همکاری‌های ایشان در مختصات جهانی در سال‌های اخیر بوده است.

او همچنین درباره ارتباط زبانی‌اش با قاسیم‌اف گفت: من زبان ترکی بلد نیستم و اوایل از طریق مترجم با استاد حرف می‌زدم و البته کلام و ترجمه‌های آوازها را از پیش می‌دانستم، اما لازم بود برای ارتباط دقیق‌تر، دست کم اندکی با زبان ترکی آشنا شوم؛ این بود که گاه پیام‌ها را با کمک مترجم و با ضبط صدای خودم برای ایشان ارسال می‌کردم تا نکات تخصصی مورد نظر دقیق‌تر انتقال پیدا کند.

شهابی درباره وقفه دو ساله در معرفی اخبار فعالیت‌های پروژه «هفت پیکر» گفت: به لحاظ اجرایی وقفه‌ای در پروژه نبوده است. بخش‌هایی از کار در طی دو سال گذشته در خارج از ایران در حال انجام بوده است که از آن جمله رونمایی ویدئوکلیپ اول پروژه با عنوان Black Land در مرکز فرهنگی جمهوری آذربایجان در پاریس و به‌موازات برپایی نمایشگاهی از پانزده عکس ماندگار از استاد قاسیم‌اف در این مرکز بوده است. همچنین در طول دو سال گذشته پروژه کتاب بزرگداشت عالیم قاسیم‌اف با عنوان «عالیم قاسیم‌اف در شصت سال» (Alim Qasimov in Sixty Years) با مدیریت همین مجموعه و توسط انتشارات فرانسوی-انگلیسی Storia Editions در قالب ۵۱۰ صفحه انتشار یافت. بخشی از پروژه «هفت‌پیکر» نیز در قالب کنسرتی با همین نام در سالن اصلی سازمان جهانی یونسکو بر روی صحنه رفت.

در پایان شعیب شهابی درباره نحوه انتشار آلبوم «هفت‌پیکر» و قطعات آن توضیحاتی داد: با توجه به عنوان هفت‌پیکر نظامی، هفت قطعه اصلی در آلبوم تعریف شده است که قصد داریم در مقاطع زمانی کوتاه و به مناسبت‌های مختلف این قطعات را منتشر کنیم. البته با هم‌فکری کمپانی مقام در خاورمیانه بنا شد با توجه به شرایط بیماری کرونا بزودی قطعه دیگری از آلبوم اصلی را با افتخار در دسترس علاقمندان قرار دهیم. همچنین کلیپ‌هایی هم برای برخی قطعات ساخته شده که در ادامه این روند، آنها را منتشر خواهیم کرد.

او تعویق در برگزاری مراسم‌ رونمایی و دیگر برنامه های جانبی در ارتباط با این آلبوم را به خاطر مشکلات نبرد قره‌باغ و شرایط کرونا عنوان کرد.