رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در اسپانیا، وبینار «ادبیات معاصر فارسی» با موضوع «جهان شاعرانه سهراب سپهری» را با سخنرانی اساتید زبان فارسی به صورت مجازی برگزار کرد.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی موسسه اکو و به نقل ااز روابط عمومی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، به همت رایزنی فرهنگی ایران در اسپانیا وبیناری در حوزه ادبیات معاصر فارسی با موضوع جهان شاعرانه سهراب سپهری با حضور دو استاد دانشگاه از ایران و اسپانیا و نیز سخنان دکتر احمدی رایزن فرهنگی کشورمان به صورت مجازی برگزار شد.
در این نشست مجازی اسماعیل آذر استاد ادبیات فارسی و آنتونی گونزالو کاربو استاد دانشگاه بارسلونا در موضوع مضامین انسانی در شعر سپهری به بحث پرداختند. خواکین رودریگز ایران شناس و مدرس زبان فارسی در اسپانیا نیز اجرای جلسه و کار ترجمه موضوعات طرح شده از سوی سخنرانان را بر عهده داشت.
در ابتدای این جلسه احمدی رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران ضمن اشاره به جایگاه سهراب سپهری به عنوان شاعر و نویسنده و نقاش برجسته در ایران معاصر گفت که اشعار سپهری به زبان های مختلف از جمله انگلیسی، اسپانیایی، فرانسوی و ایتالیایی ترجمه شده اند. احمدی سپس به برخی ویژگی های شعر سپهری از جمله تصویرگرا بودن و نیز نگاه شاعرانه او به اشیا به گونه ای که انگار همه چیزهای اطراف او دارای احساس هستند اشاره کرد و افزود :زبان شعر او زبانی نرم و لطیف بود و در فرم نیز از سبک نیمایی پیروی می کرد.
احمدی سپس به زادگاه سپهری درکاشان اشاره کرد و گفت: اصفهان و بارسلونا خواهرخوانده یکدیگر هستند و جای خوشبختی است که مهمان امروز آقای کاربو نیز اهل بارسلونا هستند و در دانشگاه این شهر به کار مشغول اند.
احمدی در پایان ضمن تشکر از دو استاد حاضر در جلسه چند جمله نیز به زبان اسپانیولی به احترام مردم اسپانیا و مخاطبان اسپانیایی علاقه مند به فرهنگ و ادبیات ایرانی خطاب به آنان بیان کرد.
در ادامه جلسه اولین سخنران جناب اسماعیل آذر سخنان خود را با عنوان «زندگی، مرگ و تنهایی در شعر سهراب سپهری» آغاز نمود. او در مقدمه بحث خود ابتدا دو مکتب اصلی در ادبیات فارسی را که عبارتند از خراسانی و عراقی معرفی نمود.
درادامه اسماعیل آذر گفت: در شعر سپهری رنگ و نور جایگاه خاص دارند. سپهری در شعر خود در سطح افقی موفق تر است از سطح عمودی. ولی مهمترین ویژگی آثار او بی شک حس آمیزی است. مثل عبارت «قاب صدا»، قاب دیدنی است ولی صدا شنیدنی. این دو حس را با هم در می آمیزد.
آذر در ادامه درباره ویژگی های شخصیتی سپهری گفت: چند کلمه از خلقیات و درونیات سپهری می گویم. با هیچکس بحث نمی کرد. قناعت را همیشه در نظر داشت. خجول و آرام بود. حتی تابلوهای نقاشی اش را نمی فروخت بلکه هدیه می داد. به کشورهای زیادی سفر کرد ولی سفرش برای تفنن و تفریح نبود. برای مثال وقتی به ژاپن رفت کنده کاری روی چوب را از آنها یاد گرفت. در پاریس لیتوگرافی را یاد گرفت. در هندوستان محو آثار معماری شد. به ویژه در تاج محل. خیلی چیزها از هندی ها یاد گرفت و با بزرگان هند و آثار آنها آشنا شد.
اسماعیل آذر در توضیح مفاهیم برجسته در شعر سپهری به سه مفهوم زندگی، مرگ و تنهایی اشاره کرد و در هر مورد توضیحات و نمونه هایی از شعر او را ارئه کرد.
اسماعیل آذر در بخش دوم به مفهوم زندگی در شعر سهراب پرداخت و گفت: زندگی در شعر سهراب بیدار است: «شب سرشاری بود. رود از پای صنوبرها تا فراتر می رفت. دره مهتاب اندود. و چنان روشن کوه که خدا پیدا بود.» در همین شعر چند فضا به شما می دهم: دره مهتاب، کوه روشن، ساقه سبز، سفالینه انس. حالا به چند واژه حرکتی در همین شعر توجه کنید: رفتن رود، برگشتن سایه، جریان هوای خنک، تکان خوردن پونه ها.
اسماعیل آذردر بخش آخر از صحبت های خود، آذر به مرگ در شعر سهراب پرداخت. او در این باره توضیح داد که در دفتری که بیشترین صحبت را از آن نقل می کنیم، بیست بار از زندگی گفته، هفده بار از مرگ گفته و ده بار از تنهایی. این ها در دفتر «صدای پای آب» سپهری است. اکثر شاعرانی را که مطالعه می کنم، چه شاعران ایرانی چه اروپایی وقتی از مرگ حرف می زنند لحنشان فلسفی می شود. به عنوان مثال این شاعران اینگونه اند: جفری چاوسر، شکسپیر، رومی، خیام، حافظ، جورج ماتیسون، امیلی برونته، ویلیام بلیک، امیلی دیکنسون، عطار ، چارلز هانسونتون. شعر سپهری هم چنین نسبتی دارد. به شعر کوتاهی اشاره می کنم در این مورد:«چرخ یک گاری در حسرت واماندن اسب، اسب در حسرت خوابیدن گاریچی، مرد گاریچی در حسرت مرگ».
اسماعیل آذردر پایان صحبت ها اینگونه مطالب خود را جمع بندی نمود: زندگی در شعر سهراب همراه با شوق است. مرگ در شعر سهراب رونده و مثبت است. و تنهایی در شعر او گلایه نیست. بلکه دارای یک آرمان شاعرانه است.
در بخش دوم این وبینار، آنتونی گونزالو کاربو استاد دانشگاه بارسلونا و پژوهشگر تصوف ایرانی باتشکر از آقای آذر بابت ارائه درخشانی که از شعر سپهری دادند و نیز تشکر از رایزنی فرهنگی ایران که جلسه را برگزار کرده است،سخنان خود را آغاز کرد. او در ابتدای صحبت ها گفت من قصد دارم به وجه بصری کارهای سهراب سپهری بپردازم. این وجه البته تنها در شعر او نیست بلکه به شکل مشخص تری می توانیم آن را در نقاشی های او نیز ببینیم. از این نظر می خواهم درباره نشانه شناسی رنگ ها در آثار او مطالبی را ارائه نمایم.
استاد دانشگاه بارسلونا سپس در معرفی دو محور اصلی در آثار سهراب سپهری گفت جمله ای از سهراب سپهری هست که می گوید در همه خواب های من هم بیابان هست و هم درخت. و این دو عنصر یعنی بیایان و درخت دو محور اساسی در هنر سپهری به شمار می روند. در دوره اول اشعار او مضمون بیابان را ما بیشتر در کار او می بینیم و در دوره دوم مضمون درخت به تدریج پر نگ تر می شود. از سوی دیگر نسخه ای از این دو مضمون ذکر شده را می توانیم در نام یکی از مهمترین دفترهای شعر سهراب با نام ما هیچ ما نگاه ببینیم. هیچ یکی از مهمتریم مضامین عارفانه در ادبیات تصوف ایرانی تا قرن هفتم است چنانکه می توانیم آن را در آثار عطار و رومی ببینیم. و نگاه عنصر اساسی ادبیات عرفانی در دوره قرون وسطی از حافظ و سنایی به بعد است که تاکید بر نگاه و چشم دارد.
استاد دانشگاه بارسلونا در تحلیل خود از شعر سهراب سپهری گفت: پس از دانستن اینکه رنگ ها نظام نشانه شناسی عمیقی در ادبیات عرفانی ایرانی دارند، می توانیم به آثار سهراب سپهری مراجعه کنیم و ببینیم که همانطور که آقای دکتر اساعیل آذر به درستی اشاره کردند، رنگ ها در آثار سپهری نقش مهم دارند. سپهری یک تابلو نقاشی دارد از مجموعه ای که در آن به تهران پرداخته است و مربوط است به دهه شصت میلادی. در این تابلو که البته اثری آبستره است، می توانیم به خوبی آن دو محور اصلی در آثار او را (بیابان و درخت) مشاهده کنیم. رنگ قهوه ای در آن نقاشی نشانه ای است از بیابان. و بیابان خود کلیدی است که ما را به مضمون اصلی راهنمایی می کند.
آنتونی گونزالو کاربو استاد دانشگاه بارسلونا درپایان سخنان خود با اشاره به ترکیبات گوناگون سپهری در اشعار خود با استفاده از رنگ سبز و اشاراتی که به مفهوم آن در نشانه شناسی عرفانی شعر فارسی دارد اوج کار سهراب را از این منظر دفتر شعر «حجم سبز» دانست و با این جمله سخنان خود را به پایان برد که این سیر معنایی برای رنگ ها در ادبیات فارسی در مورد رنگ سبز عمق و پیچیدگی بیشتری دارد و می بینیم که چگونه می توان آن را از خط سبز حافظ تا حجم سبز سهراب سپهری پی گرفت.