رهبر ایرانی ارکستر سمفونیک Listen to us III را با آثاری از آهنگسازان نامی ایران، ارمنستان، تاجیکستان و آذربایجان و قزاقستان ۲۸ دی ماه ۱۳۹۱ اجرا کرد. این اجرا مورد توجه اهالی موسیقی و مدیران تئاتر و اپرای این کشور واقع شد.
آرش امینی برای به صحنه بردن ارکستر سمفونیک دولتی آستانه به تازگی از قزاقستان بازگشت و ارکستر سمفونیک تهران را به صحنه برد.
رهبر ایرانی ارکستر سمفونیک Listen to us III را با آثاری از آهنگسازان نامی ایران، ارمنستان، تاجیکستان و آذربایجان و قزاقستان ۲۸ دی ماه ۱۳۹۱ اجرا کرد. این اجرا مورد توجه اهالی موسیقی و مدیران تئاتر و اپرای این کشور واقع شد.
امینی در این اجرا که کنسرت گشایش فصل هنری کشور و از برنامههای مهم هر ارکستر به شمار میرود، با همراهی ارکستر سمفونیک قزاقستان، یک بخش را به آهنگسازان این منطقه از جهان اختصاص داد.
در این اجرا سوییت آرارات از لوریس چکناواریان آهنگساز ایرانی، یک مارش از طالب شهیدی آهنگساز تاجیک، والس از مجموعه ماسکاراد از آرام خاچاطوریان آهنگساز ارمنستانی، سوییت سمفونیک کردی افشار اثر فکرت امیرف از آذربایجان و اثری از تولی بایف آهنگساز قزاقستانی به اجرا درآمد. در قسمت دیگر نیزدیگر، آثاری از روسینی (اورتور اپرای آرایشگر شهر سویل)، موسورگسکی (شبی بر فراز کوه سنگی)، دو موومان برای ارکستر زهی اثر محمد تقی مسعودیه، قطعهی ملودی برای ارکستر زهی از اسکوریک آهنگساز اکراینی و توکاتا و فوگ در ر- مینور یکی از مشهورترین آثار «یوهان سباستین باخ» تنظیم ارکستر از لئوپولد استوکوفسکی اجرا شد.
این رهبر ارکستر ایرانی همین برنامه را در ماه مارس با ارکستر سمفونیک اورلئآن در پاریس اجرا خواهد کرد.
او معتقد است هنگامی که آثار آهنگسازان کلاسیک منطقه در لابهلای آثار سایر آهنگسازان غربی با ارکسترهای سمفونیک نواخته شده توجه متمرکزی بر این آثار و ارزش هنری اثری که از یک آهنگساز آسیایی است صورت نگرفته؛ بههمین دلیل تصمیم گرفتم چهره موسیقی کلاسیک و آهنگسازان آکادمیک این منطقه را متمایز و پررنگتر نشان دهم.
آرش امینی در بیست سال گذشته ویلنیست ارکستر سمفونیک تهران، ارکستر موسیقی ملی ایران، ارکستر لاپره پاریس و ارکستر سمفونیک اورلئان فرانسه بوده و همچنین رهبری متعدد ارکستر منتخب نوازندگان ارکستر سمفونیک اورلئان، رهبری ارکستر سمفونیک رودکی و اجراهایی با نوازندگان ارکستر سمفونیک تهران را در کارنامهی حرفهییاش دارد.
او بالافاصله پس از بازگشت از قزاقستان تمرین با ارکستر سمفونیک تهران را آغاز کرده و پنجم بهمن فرازهایی از آخرین اپرای نگاشتهی شدهی لوریس چکناواریان را به صحنه آورد.
لوریس چکناواریان ۲۵ آذرماه پارتیتور تمام شدهی اپرای شمس را با گشایش تالار شمس در موسسه فرهنگی اکو رونمایی کرد.
آنچه در پی آمده حاصل گفتوگوییست با آرش امینی به بهانهی اجراهای Listen to us
- Listen to us از کجا شکل گرفت؟ چه کسانی باید شما را بشوند؟ اینکه میگویید «به ماهم گوش فرا دهید»، منظورتان از ما چیست؟
بعد از اولین برنامهای که بهعنوان رهبر در سال ۲۰۰۷ در پاریس اجرا کردم، تصمیم گرفتم تعدادی از آثار آهنگسازان کلاسیک ایرانی را در لابهلای برنامههایم قرار دهم. در آن برنامه، کنسرتو فلوت آهنگساز معاصر فرانسوی به نام آندره ژولیوه را اجرا میکردم در کنار این اثر اجرای قطعهی زیبای نینوا اثر حسین علیزاده برای نی و ارکستر را در نظر گرفته بودم که پاشا هنجنی با استادی تمام آن را اجرا کرد. کنار هم گذاشتن این دو قطعه برای مردم جذابیت داشت. رقابت موسیقی شرق با غرب بود. نی در کمال سادگی نشان داد که چقدر توانایی ارکستری دارد.
این رویهی ذهنی و عملی ادامه پیدا کرد تا اینکه فکر کردم این کار را با هدف مشخص و منسجمتر انجام دهم. از طرفی میدیدم موسیقی این منطقه از آسیای میانه - ایران، تاجیکستان، ارمنستان، آذربایجان، قزاقستان و... - آهنگسازان شاخصی در زمینهی موسیقی کلاسیک دارند که وقتی در اروپا آثارشان اجرا میشوند معمولا در لا به لای آثار کلاسیک قرار میگیرند - که البته خوب است - اما هیچ وقت بهعنوان یک آهنگساز شرقی که یک آهنگساز کلاسیک تاجیکستانی و... این آهنگ را نوشته، دیده نمیشوند. بلکه فقط بهعنوان یک آهنگساز در برنامه جای دارند. ممکن است کسی بیوگرافیشان را هم بخواند و بخواهد بداند که کیست. اما به همین جا ختم میشود. از یک طرف این همه موسیقی سنتی این کشورها به جاهای مختلف جهان رفته و همه این موسیقی را میشناسند. بههمین دلیل تصمیم گرفتم چهره موسیقی کلاسیک و آهنگسازان آکادمیک این منطقه را متمایز و پررنگتر نشان دهم.
- برای همین عبارت listen to us انتخاب شد؟
بله؛ کم کم در برنامهها این حساسیت را بهوجود آوردم که بپرسند به کی گوش کنیم؟ توجهشان را جلب کردم که یعنی چه که به ما گوش کنید!
- از کجا شروع شد؟
از تاجیکستان با ارکستر اپرای شهر دوشنبه. بار دوم با ارکستر دولتی آستانه در قزاقستان و listen to us III هم در سال ۲۰۱۳ باز هم در قزاقستان و چهارمین listen to us در پاریس اجرا میشود. قطعههایی از لوریس چکناواریان و محمدتقی مسعودیه (ایران) آرام خاچاطوریان (ارمنستان) طالب خان شهیدی (تاجیک) فکرت امیرف (آذربایجان) کولی بایف (قزاقستان)؛ این شش آهنگساز منطقه که واقعن تک تکشان آثار زیبایی دارند.
- لطفن دربارهی جزییات اجرا بیشتر توضیح بدهید.
یک بخش فقط اختصاص به آهنگسازان این منطقه داشت. در بخش Listen to us ابتدا یک مارش از طالب شهیدی، سپس یک والس از آرام خاچاطوریان، در ادامه سوییت سمفونیک کردی افشار از فکرت امیرف، قطعهای از تولی بایف آهنگساز قزاق و در انتها سوییت آرارات از لوریس چکنواریان اجرا شد که مورد استقبال بسیار خوبی قرار گرفت.
اما در بخش دیگر، آثاری از روسینی (اورتور اپرای آرایشگر شهر سویل)، موسورگسکی (شبی بر فراز کوه سنگی)، دو موومان برای ارکستر زهی اثر محمد تقی مسعودیه، قطعهی ملودی برای ارکستر زهی از اسکوریک آهنگساز اکراینی و توکاتا و فوگ در ر - مینور یکی از مشهورترین آثار «یوهان سباستین باخ» تنظیم ارکستر از لئوپولد استوکوفسکی، اجرا کردیم.
- دقیقا میخواهید همین برنامه را در فرانسه هم اجرا کنید؟
کپی همین اجرا با ارکستر سمفونیک اورلئآن قرار است در دوماه آینده در پاریس اجرا شود تا با چنین تفکیکی آثار درخشان این آهنگسازان به طور متمایز دیده شوند.
- چرا این کمتر دیده شدن اتفاق افتاده؟ بهخاطر موقعیت سیاسی اجتماعی و فرهنگی و... است. یا سطحشان آنقدر نیست. شما فکر میکنید آهنگسازان منطقه کارشان با آهنگسازان اروپایی برابری میکند؟
قطعا برابری میکنند. اتفاقا در سطوح دیگر هم آهنگساز شاخص داریم. آهنگساز آذربایجانی فقط امیرف نیست. گرجستان فقط گیا کانچلی را ندارد، اما اینها شاخصترینها هستند.
هر بار که این کار را اجرا کردم، برای مخاطبان اتفاقی عجیب بود. وقتی کار آقای علیزاده را رهبری کردم، بین زمان تنفس اسام اسهایی از فرانسوییها که هر کدام مدیر تئاتر و موسیقی معتبری بودند، میرسید که شگفتی و هیجان آنها را نشان میداد. اجرای بعدی آن از همان شب برنامهریزی شد و به به یونسکو رفت. شش ماه بعد، نینوا را به یونسکو بردیم و بعد از آن جشنواره کن ما را دعوت کرد.
- یعنی نینوای حسین علیزاده را دقیقا اجرا کردید؟
بله نینوا را عینا اجرا کردیم. ببینید، وقتی هر جا میروم، امیرف و... را اجرا میکنم، امکان ندارد نٌت آنرا نبرند و کپی نکنند. البته با اجازه! تا بهحال این آهنگسازان، این گونه مستقل، شناسانده نشدهاند.
- چرا؟
اول اینکه طبیعتن آثارشان خیلی کمتر اجرا میشوند. کارهای خاچاطوریان به اندازه شوستا کوییچ یا واگنر در دنیا اجرا نمیشود. شاید چون شناخت نسبت به آنها کمتر است. اما وقتی آثارشان اجرا میشود و خوب هم اجرا میشود، اگر درست اطلاع رسانی شود میبینیم، همانقدر استقبال از آنها صورت میگیرد.
- برای اجرا در قزاقستان چند روز با ارکستر تمرین کردید؟
برای ما شش تمرین کافی بود.
- شما همیشه معتقد به تمرین کم بودید!
بله همیشه اعتقاد داشتم که تمرین بیش از حد حساسیت نوازندگان را نسبت به جزئیات اثر کم میکند؛ تمرینهای کمتر اما دقیقتر و موثرتر همیشه کارآمدتر است. ارکستر نباید زیاد تمرین کند.
- این اجرا اولین کنسرت سال ارکستر بود؛ یعنی اجرای مهمیبه شمار میرود؟ واکنش مخاطبان چگونه بود؟
بله، درست بعد از تعطیلات ژانویه و به اصطلاح کنسرت گشایش فصل هنری ارکستر بود و بالاتبع اهمیت ویژهای برای آنها دارد و جزو مهمترین برنامههایشان محسوب میشد. در مورد موفقیت برنامه شاید بهتر باشد به رسانهها و اخبار هنری این کشور رجوع کنید.
- شما به دعوت دولت قزاقستان رفتید؟
بله و البته با مشارک و پشتیبانی مستقیم موسسه فرهنگی اکو.
- آثار لوریس چکناواریان برای این اجرا آماده کرده بودید یا قبلا هم اجرا شده بودند؟ در مورد بقیهی آهنگسازان چطور؟ آیا با اجازه آنها اجرا شود؟
بله، مسلما، آثار ایشان بارها اجرا شده است قبلا اجرا شدهاند و با تایید و اجازه ایشان این اجرا صورت گرفت. در مورد قطعه طالب شهیدی هم مستقیما با ایشان صحبت کردم و اجازه گرفتهام و لطف کردند پارتیتوی قطعهها را برایم ایمیل کردند؛ اثر فکرت امیرف نیز به ارکستر سمفونیک تهران هدیه شده است.
- این اجرا میتواند در ایران هم اجرا شود؟
اگر بخواهند!
- در اجرای اپرای شمس در تالار وحدت، ترجیح آقای چکناواریان نبود که خودشان نخستین بار رهبری این اپرا را برعهده داشته باشد؟
به خاطر لطفی که به بنده دارند این اجازه را به بنده دادند و من هم با افتخار باید بگویم که بهترین دوران کاری خود را میگذراندم.
- آیا در تمرینها حاضر میشدند؟
بله؛ پیوسته حضور داشتند و من و ارکستر را راهنمایی میکردند... بدون حضور ایشان کارها به سختی پیش میرفت.
- فکر میکنید چه زمانی این اپرا کامل اجرا شود؟
امیدوارم در آینده نزدیک... من قدردان و قدرشناس زحمات تمام کسانی که در تمام جهان تاکنون آثاری در فرمهای مختلف برای این شاعر نامدار تصنیف کردهاند، فکر میکنم این اثری بینظیر است که نقش مهمی در بهتر شناساندن این عارف و شاعر بزرگ ایفا خواهد کرد... به ویژه که در فرم موسیقی کلاسیک و قابل فهم نزد تمام ملل است.
گفتوگو: زهرا راد