ویژه‌برنامه «سیر تطور ادبیات معاصر»، به مناسبت یکصدمین سال تالیف کتاب «یکی بود،یکی نبود» و یک‌صدوسیمین سال تولد سیدمحمدعلی جمالزاده، و برای نخستین برگزار شد.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی موسسه فرهنگی اکو به نقل از ایرنا، ویژه‌برنامه سیر تطور ادبیات معاصر، به مناسبت یکصدمین سال تالیف کتاب یکی بود یکی نبود و یک‌صدوسیمین سال تولد سیدمحمدعلی جمالزاده، در تالار عباس اقبال آشتیانی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، به‌همت هیات امناء بخشش‌های جمالزاده برگزار شد.
در ابتدا مجری برنامه، پیمان شوقی نویسنده، منتقد سینما و بازرس انجمن منتقدان پس از خیر مقدم به میهمانان، به مناسبت یکصدمین سال تالیف یکی بود یکی نبود و یک‌صدوسیمین سال تولد سیدمحمدعلی جمالزاده، از تأثیر و قدرت او در ادبیات سخن گفتن و سپس از اهمیت ساخت مستند شخصیت‌نگار در معرفی چهره‌های ماندگار و شناساندن آن‌ها به نسل‌های آینده و ایراد سخنرانی کرد.
نخستین میهمان جلسه، محمد شکرچی‌زاده دبیر هیات امناء گزارشی از فعالیت‌های این هیات امناء ازجمله تجهیز تالار اقبال آشتیانی (مکان برگزاری جلسه) که با همّت هیات امنای بخشش‌های جمالزاده صورت گرفته، ارائه داد.
در ادامه گودرز رشتیانی، مدیر گروه تاریخ دانشگاه تهران به معرفی کتاب تاریخ ایران و روس و نقش جمالزاده به‌عنوان یک مورخ که کمتر مورد توجه قرار گرفته، پرداخت. همچنین نکاتی درباره بورسیه جمالزاده و تأثیر آن در پرورش افراد نخبه ایراد کرد و یادآور شد یکی از افتخاراتم در زندگی بورسیه تحصیلی جمالزاده است که از آن بهره بردم.
سخنران پایانی بخش اول نشست، شهریار شاهین‌دژی مصحح کتاب نامه‌های ژنو (به همراه استاد ایرج افشار و محمد افشین‌وفایی) از نقش نامه‌نگاری به‌خصوص نامه‌های جمالزاده در شناخت ابعاد گوناگون افراد، اوضاع و احوال سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی دوران حیات نویسنده سخنانی ایراد و در ادامه تعدادی از نامه‌های جمالزاده به ایرج افشار را قرائت کرد.
سپس حضار به تماشای فیلم مرکب محو مستندی با اسناد و فیلم‌های تازه‌یاب و نادیده جمالزاده ساخته سیدجواد میرهاشمی نشستند. این اثر که نام آن، وام‌دار نام کتابی از جمالزاده است، بسیار مورد استقبال تماشاگران قرار گرفت.
در بخش دوم جلسه، ابتدا انسیه ملکان، مدرس دانشگاه و داستان‌نویس درباره سیر تطور ادبیات معاصر و نقش وقایع مشروطه از دوران قاجار تا کنون و تأثیرگذاری جمالزاده در داستان‌نویسی و تفاوت سیر نثرنویسی در ایران که با داستان کوتاه جمالزاده آغاز شد و سپس رمان‌نویسی شکل گرفت و نقد و بررسی قلم او و مقایسه با سایر نویسندگان پیشرو معاصر که بعضاً تحت تأثیر جمالزاده نیز بوده‌اند، سخن گفت.
سخنران بعدی، حسن انوری فرهنگ‌نویس معاصر درباره اهمیت نثرنویسی در زبان فارسی و تاریخ ادبیات نثرنویسی از قرن پنجم تاکنون و مقایسه آن با نظم نکاتی را بیان کرد و جمالزاده را به‌عنوان پرچم‌دار نثرنویسی و هم‌تراز با سعدی خواند و سپس به تأثیر او در فرهنگ سخن اشاره کرد.
در ادامه محمدرضا اصلانی از اهمیت اسناد آرشیوی و سیر تطور ادبیات فارسی و جایگاه مستندهای چهره‌نگار سخن گفته و از بانیان این مراسم با شکوه قدردانی کرد.
در پایان، اُرُد عطارپور، مستندسازِ چهره‌نگار ابتدا آرزو کردند که ای کاش ساخت این قبیل مستندها حمایت بیشتری به خود اختصاص می‌داد و می‌توانست تداوم بیشتری داشته باشد و بتوانیم شاهد تکمیل این مستند باشیم. او مستند مرکب محو را از چند جهت حائز اهمیت دانست؛ اول اینکه در آن شاهد اسناد نادیده و تازهیابی هستیم؛ که با مشقت، هزینه و صبر زیاد و در طول زمان مدید به دست آمده است. در همین ارتباط از مشقت دریافت اسناد و آرشیو گفت، که به‌دلیل عدم سازمان‌دهی مناسب منابع آرشیوی و محدودیت دسترسی مستندساز به آن، یافتن یک سند مصور تاریخی بسیار دشوار و مردافکن است.
دومین نکته در باب مستند مرکب محو مدت زمانی که کارگردان برای ساخت آن اختصاص داده، است که باعث یافت منابع گوناگون و بررسی همه‌جانبه شخصیت جمالزاده شده که البته در کنار آن از دشواری این کار به‌دلیل عدم حمایت و وجود سرمایه‌گذار و فشاری که سازنده به ناچار متحمل می‌شود نیز یاد کرد. سومین نکته در باب مستند مرکب محو و این قبیل مستندها شناساندن شخصیت بزرگ تاریخ ایران به نسل‌های آینده و نشان دادن وجوه کمتر شناخته شده آنان به مخاطب است.
در این مراسم فرهیختگانی چون رسول جعفریان، صدیق تعریف، محمد قاسم‌زاده، حامد ایرانشاهی، محمد عبدامین، سوسن اصیلی، داود احمدی مونس، حمیدرضا محمّدی و... حضور داشتند و یاد و خاطره جمالزاده را گرامی داشتند.