مؤسسه فرهنگی اکو با همکاری سفارت جمهوری تاجیکستان در تهران روز سهشنبه، 7 دسامبر سال جاری برابر با 16 آذرماه سال 1400 به مناسبت هشتادسالگی استاد لایق شیرعلی، شاعر خلقی تاجیکستان وبینار بین المللی را تحت عنوان "خانة دل" برگزار نمود.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی مؤسسه فرهنگی اکو، در این وبینار سفیران و دانشمندان منطقه، از جمله سرور بختی، رئیس مؤسسه فرهنگی اکو، خسرو ناظری، دبیر کل سازمان همکاریهای اقتصادی (اکو)، دکتر غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، دکتر نظامالدین زاهدی، سفیر تاجیکستان در تهران، محمدتقی صابری، سفیر جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان، دکتر محمدجعفر یاحقی، استاد دانشگاه فردوسی مشهد، دکتر سرور مولایی، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی ایران (از افغانستان)، عادل اکرامی، مترجم اشعار استاد لایق به زبان ازبکی و دکتر عبدالخالق نبوی، دانشمند تاجیک درباره نقش و جایگاه لایق شیرعلی در ادبیات تاجیکستان و منطقه، جایگاه او در شعر و ویژگی های سرودههای او اظهار نظر نمودند.
سرور بختی، رئیس مؤسسه فرهنگی اکو ضمن خیرمقدم سخرانان و مهمانان نشست با اشاره به خدمات ارزنده لایق شیرعلی در زمینه خودآگاهی ملی، تلاش های او در پویایی زبان و ادبیات و جایگاه او در ادبیات منطقه با آوردن دلایل محکم تاکید کرد: "شعر لایق شورآفرینی هایی دارد که در اشعار کمتر شاعری به مشاهده میرسد و به نظر اینجانب یکی از دلایل محبوبیت و معروفیت سرودههای او در همین نکته نهان است. شعر او ورد زبان اقشار مختلف مردمان منطقه است و چکامههای او را در کشورهای اکو با عشق و علاقه فراوان میخوانند، دکلمه میکنند و وارد پرده موسیقی نمودهاند. زیرا لایق از زبانی قابل فهم و درک در همه مناطق فارسیزبان کار میگرفت".
خسرو ناظری، دبیر کل سازمان همکاری های اقتصادی با تأکید بر اینکه مردمان کشورهای عضو سازمان همکاری های اقتصادی پیوندهای مشترک و ریشهدار تاریخی و فرهنگی دارند و گسترش همکاری و تبادل فرهنگی در سند بنیادین سازمان، "پیمان ازمیر" بر آن تاکید شده است، یکی از ارکان مهم فعالیت سازمان محسوب می گردد. دبیر کل سازمان اکو ضمن مهم دانستن وبینار مذکور جهت پاسداشت یاد و خاطره لایق شیرعلی بر نقش این سخنور اصیل در رشد ادبیات معاصر اشاره نموده گفت: سخن گفتن از لایق شیرعلی، سخنسرای نامور و شاعر اندیشهور، کار آسانی نیست، شاعر میباید بود و محقق که وارد هر واژه و مصرع شوی.او با حفظ روح میراث و سنت های شعری مشترک با الهام از پیام جهانی صلح و همدلی توانست موفق ترین پیوند را با شعر کلاسیکی فارسی ایجاد کند. این شاعر گرانقدر با متحول کردن ادبیات منظوم تاجیکستان و بررسی ژرف ادبیات کلاسیکی توانست مارا با مفاهم کلاسیکی و شیوه جدید و زبان نوین آشنا کند. تاثیر فردوسی و خیام و مولانا در اشعار لایق مشهود است. او از نخستین شاعرانی بود که به پیروی از فردوسی مجموعه اشعار خود را با عنوان "الهام از شاهنامه" سرود و بر خلاف عقیده برخی که می گویند دوره سرودن رباعی به سر آمده است، در اشعار خود از خیام نیز الهام گرفته است.
دبیر کل سازمان اکو تصویب اساسنامه موسسه فرهنگی اکو توسط ترکیه را به مردم منطقه تبریک گفت و اظهار امیدواری نمود با پیوستن ترکیه به موسسه فرهنگی اکو شاهد اتفاقات و همکاری های بیش و پیش با این کشور باشیم.
دکتر غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی بر جایگاه لایق در میان ادیبان منطقه اشاره نموده گفت: "لایق شیرعلی در شمار استادان و شاعران و ادیبانیست که در پیشرفت و تحول مثبت زبانی و شعری در تاجیکستان تأثیر ماندگار داشتهاند. به نظرم رسید لایق شیرعلی میان ادبای قرن اخیر ما بیش از همه به ملکالشعرای بهار شباهت دارد و مانند بهار به ادبیات قدیم فارسی و سبک خراسانی تسلط و دلبستگی و انس داشت و از آن سرچشمهها و ریشهها مایه گرفت و زبان امروز خودش را خلق کردهاست".
دکتر نظامالدین زاهدی، سفیر جمهوری تاجیکستان در جمهوری اسلامی ایران ضمن اشاره واضح بر نقش لایق در زمینه اشعار وحدت آفرین به موضوع خودشناسی در آثار این گوینده نامدار اشاره نموده گفت: "استاد لایق تلاش کرد که به شعر اکثراً هویّت باخته تاجیکی هویت تاریخی و ملی تاجیکی را پیوند کند. با جستارهای خود در این زمینه او به تقویت بنیاد تاریخی و ملی شعر تاجیکی و گسترش بیش از پیش شعر خودشناسی در ادبیات تاجیکی پس از سال های شصتم سهم بزرگ گذاشت".
سفیر تاجیکستان با "زبان نامه" عنوان دادن اشعار در وصف زبان تاجیکی نوشته شاعر خلقی تاجیکستان و سهم قابل ملاحظه او در حفظ و نکوداشت زبان تاجیکی، همچنین از ابتکارات ادب پرورانه محترم امامعلی رحمان، رئیس جمهوری تاجیکستان در امر نکوداشت یاد لایق شیرعلی، از جمله گذاشتن مجسمه او در شهر پنجکنت، نامگذاری چندین مؤسسه فرهنگی به نام او، چاپ مکرر "کلیات" شاعر و نیز از نشر کتاب های استاد لایق در ایران یادآوری کرد.
محمدتقی صابری، سفیر جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان نیز مقام لایق را در ادب فارسی رفیع دانست و گفت: "بدون تردید، استاد لایق شیرعلی یکی از شاعران بزرگ و از جملة شخصیت های برجسته و تأثیرگذار در عرصه های فرهنگی و اجتماعی تاجیکستان و ادب پارسی در نیم قرن اخیر بودهاند. استاد لایق یکی از عوامل مهم هویت ملی مردم تاجیک را حفظ و توسعه زبان پارسی و ادبیات نیاگان میدانست".
در ادامه دکتر محمدجعفر یاحقی، استاد دانشگاه فردوسی مشهد ضمن مقایسه مسیر ادبی استاد لایق با فرزانه طوس، فردوسی گفت: "در زمانی که دولت تاجیکستان نیاز به استقلال داشت، چنانکه فردوسی هم در زمانی شاهنامه را سرود که ایران نیاز به استقلال داشت و این همانندی و هماهنگی فرهنگی میان لایق و فردوسی عامل کشش و جذب این دوتا به یکدیگر شده بود. لایق بهخوبی از این عناصر برای سربلندی ملت تاجیکستان استفاده کرد و بعدا کاری کرد که بهعنوان شاعر مردمی تاجیکستان در صفحهی تاریخ جاودان بماند".
دکتر سرور مولایی، محقق افغانستانی و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی
با تحلیل اشعار لایق درباره زبان و وطن افزود: "ما هرچقدر دیدگاه های لایق را بیشتر بکاویم درواقع به نظر من در راهی که او میخواسته عزم و ارادهای که در سر داشته گام برداشتهایم. خواندن اشعار او ما را به هویت ادبی، فرهنگی، تاریخی، پیشینهی مشترک ما با فارسیگویان تاجیک، استحکام و پیوند مجدد میبخشد؛ البته با همین نکته باید اشاره کنم که لایق شیرعلی تشخیص داده که نمیشود به این هویت برگشت، ناممکن میداند بازگشت به این هویت را مگر در سایهی زبان مادری. حسی که لایق شیرعلی دربارهی زبان مادری دارد زبان حال من هم هست؛ زبان حال همهی فارسیزبانان جهان هم هست".
عادل اکرامی، مترجم اشعار استاد لایق به زبان ازبکی از محبوبیت لایق در ازبکستان گفت و افزود: "شعر استاد لایق شیرعلی شعر بلند است؛ عقل عالی کافی نیست که شعر ارزندهی او را درک و احساس کند. به این عالم یعنی به عالم اشعار استاد از نظرگاه دل نیز نگاهکردن لازم است. اشعار استاد لایق شیرعلی از جانب شاعران مختلف تاجیکستان و ازبکستان به زبان ازبکی ترجمه شدهاست، اما ترجمههای دسترس مرا کاملا قانع نکردند؛ از اینرو در سال 2008 تصمیم گرفتم سلسله اشعار "مادرنامه"ی او و چند شعر فلسفی و عاشقانهی او را به زبان ازبکی ترجمه کنم و آنها با نشر هزار نسخه در انتشارات دولتی به نام رحیم جلیل شهر خجند با نام "آنه گینم" (Onaginam)به چاپ رسید".
دکتر عبدالخالق نبوی، محقق تاجیک راجع به پهلوهای گوناگون زندگی و ایجادیات شاعر معروف تاجیک به بیان اندیشههای جالب پرداخت و گفت: "لایق شیرعلی درواقع در ادبیات معاصر تاجیک خصوصا در شعر یک شخصیت اگر به اصطلاح بگوییم "انقلابگر" هم هستند. بهقول استاد گلنظر، استاد لایق شیرعلی، ایجادیاتشان، آثارشان به خودی خود یک ادبیات است. این چنین تفسیری است که فراگیری موضوع، مسئلهها، پرابلمها و ژانر و دیگر قالبهای ادبی و عموما دایرهی تفکرشان آنقدر وسعت دارد که حتی میتوان گفت که فراگیر تقریبا یک ادبیات است. این به آن معناست که در آثار استاد لایق شیرعلی، آنقدر موضوع، آنقدر مسئلهها، آنقدر اندیشهها، آنقدر چیزهایی هستند که برای انکشاف منبعدی یک ادبیات، حد اقل برای یک جریان شعر معاصر تاجیک مواد داده میتوانند. استاد لایق شیرعلی شخصشان هم یک شخص ناتکرار بود".
در این نشست مجازی همچنین شعرخوانی استاد شادروان لایق شیرعلی، ویدیو از عکسهای او، ترانه های خوانندگان تاجیک بر اشعار لایق پخش شد.
سفارت جمهوری تاجیکستان در تهران تصمیم دارد با همکاری مؤسسه فرهنگی اکو به مناسبت هشتادسالگی شاعر خلقی تاجیکستان گلچین اشعار او را با خط فارسی منتشر کند.